Η Γη ξυπνάει: Οι παγετώνες λιώνουν, οι σεισμοί ξεσπούν. Καθώς οι παγετώνες υποχωρούν δραματικά, το νερό που απελευθερώνεται διαπερνά τα βουνά, διαβρώνοντας τη σταθερότητα των πετρωμάτων και προκαλώντας μια αναπάντεχη και δυσοίωνη συνέπεια: σεισμούς. Οι επιστήμονες πλέον συγκεντρώνουν ένα αυξανόμενο σύνολο αποδείξεων που επιβεβαιώνουν αυτή την ανησυχητική υπόθεση, αποκαλύπτοντας μια λιγότερο αναμενόμενη, αλλά εξίσου σοβαρή, επίπτωση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει μια σειρά από φυσικούς κινδύνους, από ξηρασίες και καύσωνες έως ακραίες καταιγίδες. Ωστόσο, νέα στοιχεία υποδεικνύουν μια ακόμη πιο απρόβλεπτη και επικίνδυνη εξέλιξη: την αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας στις Άλπεις. Πώς είναι δυνατόν η υπερθέρμανση του πλανήτη να οδηγήσει σε σεισμούς; Η αρχή, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, δεν είναι περίπλοκη: το επιταχυνόμενο λιώσιμο των παγετώνων στις κορυφές των βουνών απελευθερώνει λιωμένο νερό που απορροφάται στο υπέδαφος, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταστροφικών σεισμών.

Οι επιστήμονες εντόπισαν σημαντικά στοιχεία κάτω από τον ορεινό όγκο του Montblanc, συγκεκριμένα στον παγετώνα Grandes Jorasses. Αναλύοντας σεισμολογικά δεδομένα από την περιοχή, διαπίστωσαν μια ανησυχητική συσχέτιση: οι σεισμοί κάτω από τον ορεινό όγκο ήταν συχνότεροι όταν υπήρχαν κύματα καύσωνα. Αν και αρχικά αυτή η συσχέτιση θα μπορούσε να είναι συμπτωματική, οι ερευνητές αναζήτησαν βαθύτερα την αιτιώδη σχέση.

Στο έδαφος, οι επιστήμονες βρήκαν έναν «επιστημονικό θησαυρό» κάτω από τον ορεινό όγκο του Montblanc: ισχυρές αποδείξεις ότι το λιώσιμο των παγετώνων και οι σεισμοί συνδέονται άμεσα. Ακριβείς σεισμικές καταγραφές έδειξαν ότι ένα κύμα καύσωνα το 2015 πυροδότησε ένα κύμα μικρών σεισμών κάτω από το βουνό. Αν και αυτές οι δονήσεις δεν ήταν καταστροφικές, η επιστήμη γνωρίζει ότι η αύξηση της συχνότητας των μικρών σεισμών οδηγεί σε αύξηση της πιθανότητας μεγάλων σεισμών. Ο σεισμολόγος Toni Kraft του ETH Zurich, συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε στο περιοδικό Science ότι αυτό «αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο».

Το νερό παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία σεισμών. Όταν διεισδύει στους πόρους των πετρωμάτων, η αυξημένη πίεσή του μπορεί να εξουδετερώσει τις δυνάμεις που κρατούν τα ρήγματα ενωμένα, οδηγώντας στο σπάσιμο αυτών των δεσμών και την αποκόλληση των κομματιών. Αυτός ο μηχανισμός έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις, όπως στον σεισμό μεγέθους 6,8 βαθμών στην ανατολική Ταϊβάν το 2003, ο οποίος προκλήθηκε ακριβώς λόγω έντονων εποχιακών βροχοπτώσεων. Ο ίδιος μηχανισμός λειτουργεί και στους ανθρωπογενείς σεισμούς, ειδικά στην περίπτωση της εξόρυξης φυσικού αερίου με fracking, όπου το νερό πιέζεται υπό πίεση βαθιά στο υπέδαφος.

Όταν οι παγετώνες λιώνουν γρήγορα –όπως συμβαίνει τώρα– τεράστιες ποσότητες νερού απελευθερώνονται στο έδαφος. Αν και αυτή η διαδικασία δεν είχε συνδεθεί πειστικά με τους σεισμούς μέχρι τώρα, η νέα εργασία υποδηλώνει έντονα ότι η υπόθεση είναι βάσιμη. «Παρέχει περισσότερες αποδείξεις ότι η γεώσφαιρα ανταποκρίνεται στην κλιματική αλλαγή», δήλωσαν οι συγγραφείς της μελέτης.

Εκτός από τα συγκεκριμένα στοιχεία, οι επιστήμονες διαθέτουν ένα ακόμη ισχυρό επιχείρημα: η τάση των σεισμών στην περιοχή των Άλπεων είναι ήδη πολύ σαφής. Αυξάνονται πάντα προς το τέλος του καλοκαιριού, όταν το νερό από το λιώσιμο των παγετώνων είναι αρκετό για να εισρεύσει στην κοιλάδα και να διεισδύσει στα πετρώματα. Αντίθετα, προς το τέλος του χειμώνα, οι σεισμοί αρχίζουν να μειώνονται.

Το τρίτο επιχείρημα προέρχεται από μια λεπτομερή ανάλυση δεδομένων από ένα σεισμόμετρο υψηλής ποιότητας που εγκαταστάθηκε στον ορεινό όγκο Montblanc πριν από δεκαεννέα χρόνια. Το ευαίσθητο αυτό όργανο έχει καταγράψει πάνω από 12.000 σεισμικές δονήσεις, παρέχοντας πληθώρα δεδομένων. Η ανάλυση έδειξε ότι οι σεισμοί σε αυτόν τον σταθμό αυξήθηκαν σημαντικά μετά το κύμα καύσωνα το καλοκαίρι του 2015, όταν έλιωσε μια τεράστια ποσότητα πάγου. Τα ισχυρότερα κύματα καύσωνα οδήγησαν προφανώς σε πιο ισχυρές δονήσεις.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν τη δύναμη του νερού στις Άλπεις από τη δεκαετία του 1960. Κατά την κατασκευή της σήραγγας κάτω από το Montblanc, μήκους 11 χιλιομέτρων, παρατηρήθηκε ότι πλημμύριζε συχνά από νερό που διέρρεε μέσα από τους βράχους, προερχόμενο από τον παγετώνα. Οι γεωλόγοι τότε περιέγραψαν ρήγματα που δημιουργήθηκαν από τη σύγκρουση των τεκτονικών πλακών και χρησιμεύουν ως “σωλήνες” μέσω των οποίων το νερό ρέει στο υπέδαφος.

Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων παρέχει μια πολύ παραστατική εικόνα των επιπτώσεων του νερού στην περιοχή και του τρόπου με τον οποίο εκδηλώνεται η κλιματική αλλαγή. Οι ερευνητές σχεδιάζουν να συνεχίσουν την έρευνά τους σε άλλες περιοχές των Άλπεων για να αποκαλύψουν περαιτέρω μοτίβα αυτού του φαινομένου, αναγνωρίζοντας ότι σίγουρα υπάρχουν και άλλες επιρροές.

Αν και οι συγγραφείς της μελέτης τόνισαν στο Science ότι η εργασία τους δεν σκοπεύει να δημιουργήσει αποκαλυπτικά σενάρια –οι σεισμοί αυτοί δεν είναι τόσο ισχυροί ώστε να απειλήσουν υποδομές όπως η σήραγγα– προειδοποιούν ότι παρόμοιες καταστάσεις θα μπορούσαν να συμβούν σε άλλα βουνά που είναι πιο ευαίσθητα σε τέτοιες αλλαγές, όπως τα Ιμαλάια. Η απειλή είναι υπαρκτή και απαιτεί την άμεση προσοχή μας.