Ιστορική ανακάλυψη: Ταυτοποιήθηκε το χαμένο πλοίο του Κάπτεν Κουκ.  Μετά από δύο και πλέον αιώνες σιωπής και μυστηρίου, ο τελικός τόπος ανάπαυσης του Endeavour, του θρυλικού πλοίου με το οποίο ο Κάπτεν Κουκ έγραψε ιστορία, φέρνοντας για πρώτη φορά τους Βρετανούς στην Αυστραλία, ταυτοποιήθηκε επιτέλους. Μια ανακάλυψη που φέρνει στο φως τα ίχνη ενός ταξιδιού που άλλαξε τον παγκόσμιο χάρτη.

Μεταξύ του 1768 και του 1771, το Endeavour δεν ήταν απλώς ένα πλοίο.

Ιστορική ανακάλυψη: Ταυτοποιήθηκε το χαμένο πλοίο του Κάπτεν Κουκ

Ήταν ένα σύμβολο εξερεύνησης, το πρώτο ευρωπαϊκό σκάφος που έφτασε στις ανατολικές ακτές της Αυστραλίας και περιέπλευσε τα κύρια νησιά της Νέας Ζηλανδίας. Ωστόσο, ενώ ο Τζέιμς Κουκ καθιερώθηκε ως ένας από τους διασημότερους εξερευνητές στην ιστορία, το πλοίο του γνώρισε μια λιγότερο ένδοξη μοίρα, περνώντας στη λήθη και καταλήγοντας να χρησιμοποιείται ως απλό μεταγωγικό στρατευμάτων. Πωλήθηκε το 1775, μετονομάστηκε σε Lord Sandwich, και τελικά βυθίστηκε σκόπιμα στα ανοιχτά των ακτών των ΗΠΑ το 1778, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας της Αμερικής.

Τώρα, τα βυθισμένα απομεινάρια του Endeavour εντοπίστηκαν στο λιμάνι του Νιούπορτ, στο Ρόουντ Άιλαντ. Οι ειδικοί ταύτισαν επίσημα το ναυάγιο με εκείνο που ήταν καταγεγραμμένο ως RI 2394, μια ανακάλυψη που αποτελεί το επιστέγασμα 25 χρόνων εντατικών ερευνών. Η ανακοίνωση της ταυτοποίησης έγινε από το Αυστραλιανό Εθνικό Ναυτικό Μουσείο (ANMM) σε μια νέα έκθεση, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια «κατηγορηματική δήλωση».

Ο διευθυντής του μουσείου, Daryl Karp, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αυτή η τελική έκθεση αποτελεί την κορύφωση 25 ετών λεπτομερούς και επίπονης αρχαιολογικής μελέτης για αυτό το σημαντικό πλοίο. Περιλάμβανε υποθαλάσσιες έρευνες στις ΗΠΑ και εκτεταμένη έρευνα σε ιδρύματα σε όλο τον κόσμο».

Οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα τους μέσα από μια σχολαστική διαδικασία, συγκρίνοντας το ναυάγιο με ιστορικά σχεδιαγράμματα του Endeavour:

• Ξύλινα δοκάρια βρέθηκαν τοποθετημένα ακριβώς στις θέσεις όπου βρίσκονταν το κυρίως και εμπρόσθιο κατάρτι του Endeavour.
• Οι μετρήσεις του ναυαγίου ταυτίζονται με εκείνες που είχαν καταγραφεί κατά τη ναυτική επιθεώρηση του πλοίου το 1768, λίγο πριν το μεγάλο ταξίδι του Τζέιμς Κουκ.
• Η ανάλυση του ξύλου αποκάλυψε ευρωπαϊκή προέλευση, κάτι που συνάδει με τα αρχεία που αναφέρουν ότι το Endeavour είχε επισκευαστεί το 1776.

Όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν ένα «βάρος αποδείξεων» που δείχνει ότι το ναυάγιο στο Νιούπορτ είναι, αδιαμφισβήτητα, το Endeavour. Ο αρχαιολόγος του ANMM, Kieran Hosty, τόνισε: «Τα ξύλα είναι βρετανικά. Οι διαστάσεις όλων των ξύλων, των λεγόμενων scantlings, είναι σχεδόν πανομοιότυπες με εκείνες του Endeavour, και μιλάμε για διαφορές μέσα σε χιλιοστά. Όχι ίντσες, αλλά χιλιοστά». Πρόσθεσε δε, ότι «η άρθρωση της πλώρης είναι πανομοιότυπη, απόλυτα πανομοιότυπη. Είναι επίσης ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, εξετάσαμε πλήθος σχεδιαγραμμάτων πλοίων του 18ου αιώνα και δεν βρήκαμε τίποτα παρόμοιο».

Παρά την καθοριστική ανακοίνωση, τα ευρήματα ενδέχεται να προκαλέσουν αντιδράσεις. Όταν το ANMM δημοσίευσε μια προκαταρκτική έκθεση το 2022, ταυτοποιώντας το ναυάγιο RI 2394 ως το Endeavour, οι συνεργάτες τους στο Rhode Island Marine Archaeology Project (RIMAP) αντέδρασαν έντονα, χαρακτηρίζοντας τα συμπεράσματα «πρόωρα» και «παραβίαση σύμβασης». Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι του ANMM παραμένουν πεπεισμένοι ότι έχουν επαρκή στοιχεία.

Ο αρχαιολόγος James Hunter επισήμανε ότι «το Lord Sandwich βυθίστηκε εσκεμμένα, χρησιμοποιήθηκε ως φραγμός, ένα πλοίο-εμπόδιο. Οι πιθανότητες να βρεθούν αντικείμενα που θα έδιναν άμεση ταυτοποίηση, όπως μια καμπάνα, ήταν εξαιρετικά μικρές. Και αυτό επειδή κάθε αντικείμενο αξίας θα είχε αφαιρεθεί από το πλοίο πριν βυθιστεί. Αλλά ό,τι έχει ανακτηθεί μέχρι σήμερα δείχνει περίοδο του 18ου αιώνα». Ο κ. Hosty συμπλήρωσε: «Δεν πρόκειται ποτέ να βρούμε κάτι στον συγκεκριμένο χώρο που να φωνάζει “Endeavour”. Δεν πρόκειται να δούμε ποτέ πινακίδα που να γράφει “Ο Κουκ ήταν εδώ”. Ούτε θα βρούμε καμπάνα πλοίου που να γράφει Endeavour διαγραμμένο και από κάτω Lord Sandwich. Αυτό που έχουμε είναι μια σειρά από ενδείξεις που όλες δείχνουν ότι το RI 2394 είναι το HMB Endeavour».

Μόνο περίπου το 15% του σκάφους έχει διατηρηθεί, και οι ερευνητές πλέον επικεντρώνονται στο πώς μπορούν να προστατέψουν και να διαφυλάξουν αυτό το ανεκτίμητο εύρημα της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας. Το ANMM αναγνώρισε την «εξαιρετική ιστορική ανάλυση και λεπτομερή καταγραφή αντικειμένων» του RIMAP, δηλώνοντας πως «αναγνωρίζουμε ότι το RIMAP συνεχίζει να δέχεται πως το RI 2394 μπορεί να είναι το Endeavour, χωρίς όμως να αποκλείει και άλλα υποψήφια ναυάγια».