Υπέρταση, ο αόρατος δολοφόνος που απειλεί εκατομμύρια. Η 17η Μαΐου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης στο πλαίσιο της οποίας διοργανώνονται εκδηλώσεις και δραστηριότητες για την υπέρταση σε πολλές χώρες. Το 2017, η Διεθνής Εταιρεία Υπέρτασης εγκαινίασε το Παγκόσμιο Πρόγραμμα ΜΜΜ (May Measurement Month), μια φαινομενικά αθώα πρωτοβουλία μετρήσεων αρτηριακής πίεσης που διεξάγεται κάθε Μάιο σε περισσότερες από 100 χώρες. Σκοπός του ΜΜΜ είναι η ενημέρωση του κοινού για τη ζωτική σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και της αποτελεσματικής αντιμετώπισης της υπέρτασης.

Ωστόσο, πίσω από τα εκατομμύρια των μετρήσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά τα προγράμματα ΜΜΜ 2019-2024, αναδύεται μια ζοφερή πραγματικότητα: η υπέρταση παραμένει μια σιωπηλή, θανατηφόρα επιδημία.

Το απλό μήνυμα του ΜΜΜ, «Μετρήστε την πίεσή σας», και ο φαινομενικά εύκολος στόχος, να γνωρίζουν όλοι εάν πάσχουν από υπέρταση, σκιάζονται από τη συνεχιζόμενη και αυξανόμενη απειλή που η νόσος αυτή συνιστά για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Η υπέρταση δεν είναι απλώς μια ιατρική κατάσταση, αλλά ο υπ’ αριθμόν ένα τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα και τους αμέτρητους θανάτους που αυτά προκαλούν σε διεθνές επίπεδο. Στις αναπτυγμένες χώρες, στέκεται ως ο κύριος ενορχηστρωτής των καρδιαγγειακών παθήσεων, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί τον ισχυρότερο προάγγελο του εγκεφαλικού επεισοδίου και έναν από τους πιο επικίνδυνους συμμάχους της στεφανιαίας νόσου, του εμφράγματος, της καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας, ακόμα και της άνοιας. Στην Ευρώπη, σχεδόν το μισό των θανάτων σε άνδρες και γυναίκες αποδίδονται στην αδίστακτη δράση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, με την υπέρταση να κρύβεται συχνά πίσω από την αυλαία.

Η εφιαλτική αλήθεια είναι ότι η διάγνωση της υπέρτασης απαιτεί κάτι περισσότερο από μια απλή μέτρηση πίεσης. Χρειάζεται σχολαστική μεθοδολογία και επιβεβαίωση μέσω επαναλαμβανόμενων μετρήσεων, συχνά εκτός του ασφαλούς περιβάλλοντος του ιατρείου – στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή – για να αποκαλυφθεί ο αόρατος εχθρός. Υπάρχουν μεν διάφοροι τρόποι για να τιθασευτεί η πίεση χωρίς τη χρήση φαρμάκων, όπως η υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών, η δραστική μείωση του αλατιού, η τακτική σωματική άσκηση, η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους και η αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ. Ωστόσο, υπάρχουν και καλά μελετημένα, ισχυρά φαρμακευτικά όπλα στη διάθεσή μας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της υπέρτασης και την πρόληψη των τρομακτικών επιπλοκών της.

Η στρατηγική της θεραπείας δεν είναι μια τυποποιημένη λύση, αλλά προσαρμόζεται στα μοναδικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς, μια εξατομικευμένη μάχη ενάντια στον αόρατο εχθρό. Η θεραπεία είναι μια καθημερινή δέσμευση, συνήθως πρωινή, και όχι μια περιστασιακή πράξη που εξαρτάται από τις τυχαίες μετρήσεις πίεσης στο σπίτι. Η μακροχρόνια επίτευξη άριστης ρύθμισης της πίεσης είναι το κλειδί για τη σημαντική μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, προσφέροντας μια αμυδρή ελπίδα στο ζοφερό τοπίο. Ευτυχώς, με τα θεραπευτικά εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα, πάνω από το 95% των ασθενών με υπέρταση μπορούν να επιτύχουν άριστη ρύθμιση χωρίς να υποστούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Ωστόσο, η πραγματικότητα στην Ελλάδα είναι ανησυχητική. Η Εθνική Επιδημιολογική Μελέτη ΕΜΕΝΟ (2016) σε 6.000 ενήλικες σε όλη τη χώρα αποκάλυψε μια τρομακτική αλήθεια: σχεδόν το 40% του ενήλικου πληθυσμού (περίπου 3.000.000 άτομα) πάσχει από υπέρταση, με το ποσοστό να εκτοξεύεται πάνω από το 50% στους ηλικιωμένους. Το ακόμα πιο εφιαλτικό είναι ότι το 30% αυτών των υπερτασικών (περίπου 1.000.000) παραμένουν αδιάγνωστοι, ζώντας στην άγνοια της βόμβας που χρονομετρεί στο σώμα τους. Από τους διαγνωσμένους, μόλις το 30% έχει επιτύχει καλή ρύθμιση με θεραπεία, αφήνοντας περίπου 2.000.000 αρρύθμιστους ασθενείς έρμαια των επιπλοκών. Οι άνδρες και οι νεότεροι υπερτασικοί εμφανίζουν συχνότερα αρρύθμιστη υπέρταση, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καταστροφικά καρδιαγγειακά επεισόδια.

Το πρόγραμμα ΜΜΜ στην Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε το 2019, 2022, 2023 και 2024 σε 18 αστικά κέντρα, μετρώντας την πίεση σε 24.000 ενήλικες, έφερε στο φως παρόμοια ανησυχητικά δεδομένα: το 40% όσων μετρήθηκαν είχαν υπέρταση, το 25% των υπερτασικών ήταν αδιάγνωστοι και λιγότεροι από τους μισούς ήταν καλά ρυθμισμένοι. Το πρόγραμμα ΜΜΜ 2025 θα συνεχίσει την προσπάθεια τον Μάιο του 2025, στοχεύοντας σε περισσότερες από 10.000 μετρήσεις σε 33 σημεία σε 20 πόλεις, με τη συμμετοχή ιατρικών φορέων και εθελοντών. Όμως, η σκιά της αδιάγνωστης και αρρύθμιστης υπέρτασης εξακολουθεί να πλανάται πάνω από την Ελλάδα, υπενθυμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση και δράση ενάντια σε αυτόν τον σιωπηλό δολοφόνο.