Νίκος Δένδιας στα Παραπολιτικά: Η νέα δυναμική μπορεί να οδηγήσει σε επανέναρξη των επαφών με την Τουρκία
Κύριε υπουργέ, θέλω να ξεκινήσουµε µε ένα δικό σας σχόλιο για την εθνική τραγωδία που βιώσαµε στα Τέµπη.
Μεγάλη η θλίψη και πολλά τα αναπάντητα ερωτήµατα.Πρόκειται για µια τραγωδία που προκαλεί ανείπωτη θλίψη, πολύ δε περισσότερο όταν πολλά από τα θύµατα ήταν νέοι άνθρωποι, που έχασαν µε παντελώς αδόκητο τρόπο τη ζωή τους. Ως συντεταγµένη Πολιτεία οφείλουµε να διερευνήσουµε τα αίτια, να αποδώσουµε ευθύνες όπου υπάρχουν, αλλά και να µη µείνει τίποτα αναπάντητο. Οπως οφείλουµε, ως πολιτικό σύστηµα συνολικά, να ασχοληθούµε µε την ασφάλεια και την ανάπτυξη των σιδηροδρόµων στην Ελλάδα και µε το τι φταίει διαχρονικά, όσον αφορά την υστέρησή τους ως µέσου µεταφοράς σε σύγκριση µε τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παρά τα σηµαντικά έργα υποδοµής των τελευταίων δεκαετιών. ∆εν πρέπει να µας διαφεύγει ότι ο σιδηρόδροµος είναι ένα σαφώς πιο οικολογικό µέσο µεταφοράς, µε µικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωµα.
Eχετε ελπίδες για τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και πού τις στηρίζετε; Εχει σταλεί πρόταση έξι σηµείων από το ΥΠ.ΕΞ. της Τουρκίας, όπως έχει πει ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, και ποια είναι η ελληνική απάντηση;
Μετά τους σεισµούς της 6ης Φεβρουαρίου, καταγράφηκε µια ενθαρρυντική προοπτική, η οποία αποτυπώθηκε και κατά την εκεί επίσκεψή µου στη δήλωση του οµολόγου µου, του φίλου Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που εξέφρασε την ελπίδα να καταβληθεί προσπάθεια επίλυσης των διαφορών µέσω διαλόγου. Tο κλίµα αλληλεγγύης, που έχει δηµιουργηθεί και που επιβεβαιώθηκε και µε τη συµπαράσταση της Τουρκίας προς τη χώρα µας µετά το τραγικό δυστύχηµα στα Τέµπη, θα µπορούσε να ευνοήσει την προσέγγιση των δύο κοινωνιών. Πιθανόν, η δυναµική που έχει τώρα διαµορφωθεί επιτρέπει να εξετάσουµε τη δυνατότητα για επανέναρξη διερευνητικών επαφών ή συνοµιλιών για µέτρα οικοδόµησης εµπιστοσύνης. Για εµάς, κάθε κίνηση της Τουρκίας για την εξοµάλυνση των σχέσεών µας και την επίλυση της µοναδικής διαφοράς µας (οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ), µε βάση το ∆ιεθνές ∆ίκαιο και το ∆ιεθνές ∆ίκαιο της Θάλασσας, είναι ευκταία. Οφείλουµε να εργασθούµε για τη διατήρηση του καλού κλίµατος.
Εναν χρόνο µετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπάρχει στον ορίζοντα ελπίδα για ειρήνευση και πώς θα µπορούσε να επιτευχθεί;
Τέτοιες µέρες, έναν χρόνο πριν, είχε εκκινήσει η αναίτια και βάρβαρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εναν χρόνο τώρα, παρακολουθούµε να συντελείται µια ανείπωτη καταστροφή εις βάρος ενός ανεξάρτητου κράτους. Ταυτόχρονα, βρισκόµαστε αντιµέτωποι µε τη σκληρή συνειδητοποίηση του πόσο έχει αλλάξει ο κόσµος και το γεωπολιτικό περιβάλλον, ως αποτέλεσµα του πολέµου και της διάρρηξης της διεθνούς τάξης, που βασίζεται σε κανόνες. Βεβαίως, το πρώτο που επιθυµούµε είναι να σταµατήσει ο πόλεµος άµεσα, πλήρως και άνευ όρων, για να ξεκινήσει ένας διάλογος. Αλλά ένας διάλογος που θα εδράζεται στις θεµελιώδεις αρχές του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και του ∆ιεθνούς ∆ικαίου. Μέχρι να φτάσουµε εκεί, ωστόσο, µαζί µε τους εταίρους µας στεκόµαστε δίπλα στον ουκρανικό λαό, τον οποίο θα συνεχίσουµε να στηρίζουµε µε όλες µας τις δυνάµεις, αλληλέγγυοι στον αγώνα του. Επιτρέψτε μου, ωστόσο, να επαναλάβω και τώρα ότι αυτή μας η στάση αρχής, που βασίζεται απολύτως στο Διεθνές Δίκαιο, δεν στρέφεται κατά του ρωσικού λαού, με τον οποίο μας συνδέουν ιστορικοί δεσμοί.
Η πρόσφατη επίσκεψη του Αντονι Μπλίνκεν στην Αθήνα επιβεβαίωσε το υψηλό επίπεδο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Ποιο είναι το πρακτικό όφελος άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα για τη χώρα μας;
Ως προς τα αποτελέσματα της επίσημης επίσκεψης του Αντονι Μπλίνκεν, οι επίσημες ανακοινώσεις αρκούν για να κατανοήσει κανείς ότι αυτά είναι πολλά, σημαντικά και διαρκή στον χρόνο. Στο κοινό ανακοινωθέν, μεταξύ άλλων, τονίσθηκε η σημασία του σεβασμού της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του Δικαίου της Θάλασσας, και της ειρηνικής επίλυσης των θαλάσσιων διαφορών και άλλων διαφωνιών μέσω της διπλωματικής οδού. Επιβεβαιώσαμε την αμοιβαία αποφασιστικότητά μας να διαφυλάξουμε τις αρχές της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Επιπλέον, συζητήθηκαν ζητήματα όπως οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις, οι εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, η ενέργεια και ο ρόλος της χώρας μας ως παρόχου ενεργειακής ασφάλειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Επιβεβαιώσαμε την πρόθεση για περαιτέρω εμβάθυνση της διμερούς στρατηγικής συνεργασίας, κορωνίδα της οποίας αποτελεί η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), αλλά και την ανάγκη ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, την οποία η χώρα μας έχει στηρίξει από την πρώτη στιγμή. Οχι μόνο επιβεβαιώθηκε το άριστο κλίμα στις σχέσεις Αθήνας – Ουάσινγκτον, αλλά και η περαιτέρω ενίσχυση του γεωστρατηγικού αποτυπώματος της χώρας, η οποία θεωρείται στην αμερικανική πρωτεύουσα ως ένας από τους πλέον αξιόπιστους συμμάχους σε μια κρίσιμη περιοχή του παγκόσμιου χάρτη. Θέλω, επίσης, από εδώ να ευχαριστήσω τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για την έκφραση συμπαράστασης προς τον ελληνικό λαό για το πένθος που βιώνουμε εξαιτίας του τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη.
Στην Κύπρο υπάρχει πλέον νέα πολιτειακή και πολιτική ηγεσία. Θα ξεκινήσει εκ νέου ο διάλογος για την επανένωση της νήσου και με ποιους όρους;
Η πάγια θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι η επίτευξη μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού. Μιας λύσης που βασίζεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Μιας λύσης συμβατής με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Δηλαδή, μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας. Η επίλυση του Κυπριακού, σε αυτό το πλαίσιο, αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Για εμάς η παρούσα κατάσταση πραγμάτων δεν μπορεί να αποτελεί τη λύση του Κυπριακού. Δεν μπορεί η Κύπρος να είναι το τελευταίο διχοτομημένο κράτος της Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένουμε με μεγάλη χαρά την πρώτη επίσημη επίσκεψη τόσο του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, όσο και του ομολόγου μου, Κωνσταντίνου Κόμπου, στην Αθήνα. Για την Ελλάδα, η συνεργασία, η σύμπνοια και ο συντονισμός με την Κύπρο ήταν, είναι και θα είναι κορυφαία εθνική προτεραιότητα.
Στον «χάρτη» της Ανατολικής Μεσογείου έχουν σχεδιαστεί πολλά μεγάλα ενεργειακά έργα, από τον αγωγό East Med μέχρι υποθαλάσσια καλώδια. Πόσα τελικά και ποια μπορούν να προχωρήσουν και με ποια προστιθέμενη αξία για τη χώρα μας;
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα μας εργάζεται συστηματικά για την αξιοποίηση των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων -γεωγραφικών, πολιτικών, οικονομικών- με στόχο τη μετατροπή της σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο σε μια ευρύτερη περιοχή, που ξεκινά από την Ανατολική Μεσόγειο και φτάνει μέχρι τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Υλοποιούμε αυτόν τον στόχο μέσα από ένα πλέγμα στρατηγικών υποδομών, συχνά σε συνεργασία με άλλες χώρες της περιοχής, στη βάση πάντα των αρχών του Διεθνούς Δικαίου. Ετσι, σε υφιστάμενες υποδομές, όπως η Ρεβυθούσα και ο αγωγός ΤΑΡ, έρχονται σήμερα να προστεθούν ο πλωτός τερματικός σταθμός στην Αλεξανδρούπολη με τη συμμετοχή γειτονικών μας χωρών, όπως η Βουλγαρία, η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία, οι διασυνδετήριοι αγωγοί με τη Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία, ο EastMed, οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (Euro-Asia Interconnector) και Ελλάδας – Αιγύπτου (Euro-Africa Interconnector), ο πετρελαιαγωγός Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς και άλλα έργα. Τα οποία θα δώσουν σημαντική αναπτυξιακή ώθηση στη χώρα μας και θα μεγεθύνουν αποφασιστικά το γεωπολιτικό της αποτύπωμα, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της επιτακτικής ανάγκης για ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης.
Από τον Οκτώβριο του 2021, όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία Ελλάδας – Αλβανίας για προσφυγή στη Χάγη για καθορισμό ΑΟΖ, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Γιατί δεν έχει προχωρήσει το θέμα της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών;
Κατά την τελευταία επίσκεψή μου στα Τίρανα, τον Δεκέμβριο, είχα την ευκαιρία να συζητήσω ενδελεχώς με την Αλβανή ομόλογό μου, Olta Xhaçka, για την ανάγκη επιτάχυνσης του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, στη βάση της πολιτικής συμφωνίας του Οκτωβρίου 2021, με στόχο τη σύνταξη του συνυποσχετικού για την παραπομπή, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, του θέματος της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Η σύνταξη του συνυποσχετικού είναι ένα περίπλοκο τεχνικό-νομικό εγχείρημα. Στην αλβανική πλευρά υπάρχουν κάποιες εσωτερικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν. Πιστεύω ότι η επίλυση αυτού του ζητήματος θα έχει πολλαπλά οφέλη. Πρώτα απ’ όλα, για τις δύο χώρες, καθώς θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις διμερείς μας σχέσεις. Δεύτερον, για την περιοχή, διότι θα δώσει το μήνυμα ότι οι χώρες της περιοχής είναι σε θέση να επιλύουν διμερή θέματα με φιλικό τρόπο, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου. Και τρίτον, για την ίδια την ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας.
Ποιοι μπορεί να είναι οι μεγάλοι στόχοι της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για την επόμενη τετραετία;
Σε ένα σύνθετο και διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, κύριο μέλημά μας είναι η άσκηση υπεύθυνης, ουσιαστικής και εποικοδομητικής εξωτερικής πολιτικής, με ψυχραιμία, σύνεση και αποφασιστικότητα. Η γεωγραφία, αναμφισβήτητα, καθορίζει τη θέση της χώρας μας. Ωστόσο, δεν περιορίζει τη διαμόρφωση και την άσκηση πολύπλευρης και δυναμικής εξωτερικής πολιτικής. Σημείο αναφοράς στην εξωτερική πολιτική μας αποτελεί η προάσπιση των εθνικών συμφερόντων μας, η επιδίωξη συνθηκών ειρήνης, σταθερότητας και ασφάλειας, ο σεβασμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε χώρας, η τήρηση του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, η προσήλωση στην ειρηνική επίλυση διαφορών, η ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας, ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η προστασία του περιβάλλοντος. Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ, ενδεικτικά, σε πρωτοβουλίες στις οποίες αποτυπώνεται η επιδίωξή μας για ενεργή και εποικοδομητική συμβολή της χώρας μας στις παγκόσμιες εξελίξεις: η υποψηφιότητα της Ελλάδας για το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (2025-2026), για το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (2028-2030) και για την Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης (2035) και η διοργάνωση της Διάσκεψης Our Ocean 2024. Στόχος μας είναι η ελληνική εξωτερική πολιτική να συνεχίσει να αναβαθμίζει μεθοδικά τη διεθνή παρουσία της χώρας και να ενισχύει συστηματικά τις σχέσεις μας σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.
Πώς σχολιάζετε τις περιβόητες πια αναρτήσεις Πολάκη και την αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ;
Οδεύουμε σε εκλογές σε κλίμα τοξικότητας και, αν ναι, πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;
Η περίπτωση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Παύλου Πολάκη, στην οποία αναφέρεστε, είναι ακριβώς μια ένδειξη της τοξικότητας η οποία έχει επικρατήσει στον δημόσιο βίο της χώρας εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά δεν είναι η μοναδική. Μια ματιά στα social media αλλά και σε πάνελ τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών αν ρίξει κάποιος, θα διαπιστώσει ότι έχει επικρατήσει ένα γενικευμένο εριστικό ύφος στην υποτιθέμενη ανταλλαγή επιχειρημάτων, το οποίο «δηλητηριάζει» τον πολιτικό λόγο και υποβαθμίζει την ποιότητά του εδώ και αρκετά χρόνια. Και αυτό το οποίο με απασχολούσε και με απασχολεί ιδιαίτερα ως υπουργό Εξωτερικών ήταν να μην επηρεάσει αυτή η τοξικότητα το κλίμα εθνικής ομοψυχίας, το οποίο πετύχαμε σε γενικές γραμμές στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Είναι προφανές ότι κάποιοι στον ΣΥΡΙΖΑ παραμένουν ακόμη προσκολλημένοι στην εποχή των Μνημονίων, της «πλατείας» και των «Αγανακτισμένων». Αποτελεί, όμως, και συλλογική ευθύνη όλων μας να μη μετατραπεί η πολιτική ζωή σε έναν ατελείωτο «βούρκο» την προεκλογική περίοδο. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι, όπως έχει πει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στη Βουλή, είμαστε πολιτικοί αντίπαλοι και όχι εχθροί.
Αφού ο σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης είναι αδύνατος πρακτικά, ποιος είναι ο στόχος της Ν.Δ. στις προσεχείς εκλογές; Και αν στις επόμενες είναι πρώτη, αλλά όχι αυτοδύναμη, δυνητικά πώς θα σχηματιστεί κυβέρνηση;
Ο στόχος ενός κόμματος εξουσίας δεν μπορεί παρά να είναι ο σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης, έστω και αν χρειασθεί δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Και είναι ένας στόχος ο οποίος εκτιμώ ότι θα επιτευχθεί. Η Ελλάδα χρειάζεται σταθερό πηδάλιο -ιδίως σε αυτή την κρίσιμη περίοδο- και όχι ακυβερνησία.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 4 Μαρτίου 2023
