Νέο Νομοσχέδιο για τις Παρακολουθήσεις – Τι αλλάζει;
Δόθηκε χθες (15/11) σε δημόσια διαβούλευση -που θα διαρκέσει έως τις 22 Νοεμβρίου- το νομοσχέδιο για τη «διαδικασία άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία προσωπικών δεδομένων πολιτών».
Σκοπός του νομοσχεδίου είναι ο εκσυγχρονισμός της διαδικασίας άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών, με διασφάλιση όλων των απαιτούμενων εγγυήσεων, η αναδιάρθρωση της ΕΥΠ για τη βελτιστοποίηση της δράσης της, η ποινική μεταχείριση της εμπορίας, κατοχής και χρήσης λογισμικών παρακολούθησης, η αναβάθμιση του επιπέδου κυβερνοασφάλειας στη χώρα και η βέλτιστη ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας για την προστασία έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στα βασικά σημεία του το νομοσχέδιο ορίζει ότι:
Νόμιμη άρση απορρήτου επικοινωνιών μπορεί να γίνει για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων με απόφαση δικαστικής Αρχής.
Ορίζεται η εθνική ασφάλεια. Έως σήμερα δεν υφίσταται στον νόμο ορισμός.
Έως σήμερα την αίτηση άρσης θα μπορούσε να υποβάλλει κάθε δημόσια Αρχή. Με το νομοσχέδιο τέτοια αίτηση μπορεί να ζητήσουν μόνο η ΕΥΠ και η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία.
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία άρσης για λόγους εθνικής ασφάλειας προβλέπεται: Αίτηση της ΕΥΠ ή της Αντιτρομοκρατικής, κρίση εσωτερικού εισαγγελέα στην οικεία υπηρεσία και απόφαση αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Το δεύτερο εισαγγελικό φίλτρο προστέθηκε με την ΠΝΠ της 9/8/2022, που ουσιαστικά επανέφερε διάταξη που είχε καταργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2018.
Πολιτικά πρόσωπα
Έως σήμερα δεν υφίσταται ειδική διαδικασία για πολιτικά πρόσωπα. Αποδείχθηκε ότι θα πρέπει να υπάρχουν ειδικές ασφαλιστικές δικλίδες. Τίθεται με το νομοσχέδιο ένα τριπλό φίλτρο εγγυήσεων:
α) τη διαδικασία κινεί μόνο η ΕΥΠ
β) θα πρέπει να δώσει άδεια ο πρόεδρος της Βουλής πριν από τη διπλή εισαγγελική κρίση και
γ) το αίτημα για την άρση οφείλει να στηρίζεται σε συγκεκριμένα στοιχεία, που καθιστούν άμεση και εξαιρετικά πιθανή τη διακινδύνευση της εθνικής ασφάλειας.
Ενημέρωση
Το πρόσωπο στο οποίο έγινε άρση απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας μπορεί να ενημερώνεται εκ των υστέρων. Έως το 2021, ήταν δυνατόν να ενημερώνεται μόνο εφόσον δεν υφίστατο διακύβευση του σκοπού για τον οποίο διατάχθηκε η άρση. Έκτοτε δεν ήταν δυνατή η ενημέρωση όταν επρόκειτο για λόγους εθνικής ασφάλειας (ήταν όμως δυνατή για άρσεις προς διακρίβωση εγκλημάτων).
Το ζήτημα αυτό είναι εξαιρετικά σύνθετο, διότι πρέπει να συνυπολογίζονται αφενός δικαιώματα, αφετέρου η αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας όταν πρόκειται για υψηλού επιπέδου κινδύνους. Με το νομοσχέδιο προτείνεται η ενημέρωση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν διακυβεύεται ο σκοπός για τον οποίο διατάχθηκε η άρση και μετά την πάροδο τριών ετών από την παύση της. Ενημερώνεται για το αν είχε παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφάλειας. Δεν έχει όμως πρόσβαση στον φάκελο.
Κι επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ στην πρώτη αμήχανη ανακοίνωσή του λέει ότι δεν θα γίνονται γνωστοί οι λόγοι παρακολούθησης, αξίζει να τους θυμίζει κάποιος ότι ούτε με όσα ίσχυαν ακόμα και επί της δικής τους διακυβέρνησης προβλεπόταν ενημέρωση για τους λόγους παρακολούθησης. Η ίδια ρύθμιση προβλεπόταν και πριν από το 2021. Αυτό που προστίθεται είναι η τριετία. Την ίδια πρακτική ακολουθούν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Κι αυτό προκειμένου να υπάρχει απόσταση από γεγονότα υψίστης εθνικής ασφαλείας (όπως π.χ. τα γεγονότα του Έβρου και η κατασκοπεία της Ρόδου το 2020). Την ενημέρωση αποφασίζει τριμελές όργανο, που απαρτίζεται από τον αρμόδιο εισαγγελέα, τον διοικητή της ΕΥΠ ή τον διευθυντή της ΔΑΕΕΒ και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ.
Απαγορεύσεις
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι το νέο νομοσχέδιο προβλέπει απαγορεύσεις στην κατοχή, εμπορία, διάθεση και χρήση παράνομων λογισμικών.
