Σιωπηλή τοξική επιδημία στο πιάτο μας.Το 2024 αναδύεται ως ένα έτος εφιάλτης για την ασφάλεια των τροφίμων στην Ευρώπη, καθώς το Δίκτυο Ειδοποιήσεων και Συνεργασίας (ACN) της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφει ένα συγκλονιστικό αριθμό 9.500 παραβιάσεων στην αλυσίδα διατροφής και ζωοτροφών. Η αύξηση κατά 8% σε σύγκριση με το 2023 σηματοδοτεί μια ανησυχητική κλιμάκωση των κινδύνων που παραμονεύουν στην καθημερινή μας διατροφή, μετατρέποντας το τραπέζι μας σε ένα δυνητικό πεδίο μάχης με αόρατους εχθρούς.

Σιωπηλή τοξική επιδημία στο πιάτο μας

Στην κορυφή αυτής της μακάβριας λίστας βρίσκονται τα φρούτα και τα λαχανικά, συγκεντρώνοντας τον ασύλληπτο αριθμό των 1.479 ειδοποιήσεων – το 16% του συνόλου. Υπολείμματα φυτοφαρμάκων που ξεπερνούν κάθε επιτρεπόμενο όριο, ύπουλες μυκοτοξίνες που σιωπηλά δηλητηριάζουν τον οργανισμό και επικίνδυνοι παθογόνοι μικροοργανισμοί εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία εκατομμυρίων Ευρωπαίων καταναλωτών. Τα εσπεριδοειδή, τα αποξηραμένα φρούτα και οι πιπεριές αναδεικνύονται ως οι πιο επικίνδυνες κατηγορίες, με συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών όπως chlorpyrifos και acetamiprid να υπερβαίνουν τα ασφαλή όρια της ΕΕ, μετατρέποντας φαινομενικά αθώες τροφές σε αόρατες απειλές. Πάνω από έξι στις δέκα καταγγελίες (66%) αφορούσαν ακριβώς αυτούς τους ύπουλους κινδύνους, από θανατηφόρες μυκοτοξίνες που κρύβονται στα σύκα μέχρι δηλητηριώδη βαριά μέταλλα που λανθάνουν στο σπανάκι.

Στη δεύτερη θέση της λίστας των «υπόπτων» παραμονεύουν οι ξηροί καρποί (657 ειδοποιήσεις, 7% του συνόλου), όπου τα αράπικα φιστίκια και τα φιστίκια Αιγίνης πρωτοστατούν στην παρουσία ακατάλληλων επιπέδων aflatoxins, ισχυρών καρκινογόνων ουσιών που μπορούν να προκαλέσουν μη αναστρέψιμες βλάβες στην υγεία. Ακόμη και το σουσάμι, ένα συνηθισμένο συστατικό της διατροφής μας, εμφανίζει ανησυχητικά περιστατικά μόλυνσης από σαλμονέλα ή έλλειψη στοιχειωδών πιστοποιητικών υγιεινής, υπογραμμίζοντας την ευπάθεια ακόμη και των πιο απλών τροφίμων.

Ωστόσο, ιδιαίτερη ανατριχίλα προκαλούν οι κατηγορίες των «νέων» τροφίμων: τα συμπληρώματα διατροφής και τα προϊόντα που περιέχουν CBD. Σε αυτές τις κατηγορίες, ένα εξωφρενικό 70% των περιπτώσεων θεωρούνται πιθανή απάτη, αποκαλύπτοντας ένα σκοτεινό υπόγειο εμπορίου όπου η υγεία των καταναλωτών θυσιάζεται στο βωμό του κέρδους. Από την κρυφή παρουσία sildenafil σε χάπια αδυνατίσματος, μιας ουσίας που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές καρδιαγγειακές επιπλοκές, μέχρι ψευδείς και παραπλανητικούς ισχυρισμούς για «θεραπεία κατά του καρκίνου», η απάτη στο ηλεκτρονικό εμπόριο αναδεικνύει τρομακτικά κενά στους ελέγχους και στην προστασία των ανυποψίαστων καταναλωτών.

Στα δημητριακά και τα αρτοποιήματα (562 ειδοποιήσεις), ο εφιάλτης των φυτοφαρμάκων επανέρχεται στο προσκήνιο, ειδικά στο ρύζι basmati που εισάγεται από το Πακιστάν και την Ινδία. Η ανεύρεση απαγορευμένων χρωστικών σε έτοιμα σνακ προσθέτει ένα ακόμη στρώμα ανησυχίας, καθώς ουσίες που δεν θα έπρεπε ποτέ να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα βρίσκουν τον δρόμο τους στα καθημερινά μας προϊόντα. Οι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι τέτοιου είδους «αιφνιδιαστικά ευρήματα» καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για συνεχή και αυστηρούς ελέγχους, ακόμη και σε προϊόντα που θεωρούνται αθώα και αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής μας.

Ακόμη και τα μπαχαρικά και τα βότανα (4% των ειδοποιήσεων), που συχνά αναζητούμε για τις φυσικές τους ιδιότητες, δεν γλιτώνουν από αυτόν τον εφιάλτη. Υπερβολικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων ανιχνεύονται σε ρίγανη και κύμινο, ενώ η λανθασμένη επισήμανση ηλικιακού ορίου και η ανακάλυψη επικίνδυνων χρωστικών ουσιών όπως το «Sudan» σκορπούν τον τρόμο στους καταναλωτές που αναζητούν αυθεντικές γεύσεις στις κουζίνες τους.

Τέλος, στην κατηγορία των λιπών και ελαίων (265 ειδοποιήσεις), η προσοχή στρέφεται σε αόρατους διαδικαστικούς ρύπους (3-MCPD) και στην παρουσία Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons σε παρτίδες ελαιόλαδου, υπενθυμίζοντας ότι ακόμη και τα πιο «υγιεινά» λίπη δεν είναι άτρωτα από τη μόλυνση, μετατρέποντας ένα σύμβολο της μεσογειακής διατροφής σε δυνητικό κίνδυνο.

Οι χώρες που βρίσκονται στην κορυφή αυτής της ζοφερής κατάταξης κινδύνου είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Ινδία για τις εισαγωγές εκτός ΕΕ, ενώ εντός των ευρωπαϊκών συνόρων η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Ιταλία καταγράφουν τον μεγαλύτερο αριθμό παραβάσεων. Οι αποκαλύψεις του ACN φέρνουν στο φως ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων, από την επείγουσα ανάγκη για ενίσχυση της τεχνολογίας ιχνηλασιμότητας, όπως το πρωτοποριακό έργο TraceMap που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την ανάλυση εκατομμυρίων εγγράφων, μέχρι την αδιαμφισβήτητη ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση και στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών ελέγχου.

Η εικόνα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας είναι τρομακτική: το παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων αλλάζει ραγδαία, όπως και η φύση των κινδύνων που καραδοκούν. Σε έναν κόσμο όπου ένα φαινομενικά αθώο μήλο μπορεί να μεταφέρει επικίνδυνες χημικές ουσίες και μια συνηθισμένη σκόνη πρωτεΐνης μπορεί να είναι παράνομα εμπλουτισμένη με άγνωστες ουσίες, η διαρκής εγρήγορση και οι αυστηροί έλεγχοι παραμένουν το μοναδικό και ισχυρότερο «όπλο» για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας από αυτή τη σιωπηλή επιδημία που απειλεί να εισβάλει στο πιάτο μας.