Η κρίση του νερού κτυπά την πόρτα της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν ολοένα και πιο τρομακτικό κίνδυνο: την επιδεινούμενη κρίση του νερού, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης.

Η κρίση του νερού κτυπά την πόρτα της Ευρώπης

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ απηύθυνε μια επείγουσα έκκληση στα κράτη-μέλη: να επιτύχουν βελτίωση της αποδοτικότητας στη χρήση νερού κατά τουλάχιστον 10% έως το 2030. Πρόκειται για έναν φιλόδοξο, αν και μη νομικά δεσμευτικό, στόχο που αποτελεί κεντρικό πυλώνα της Στρατηγικής για την Ανθεκτικότητα στο Νερό της Ευρώπης, η οποία δημοσιεύθηκε την Τετάρτη.

Σύμφωνα με το POLITICO, η στρατηγική αυτή έχει ως πρωταρχικό στόχο την αποκατάσταση του υδάτινου κύκλου, ο οποίος έχει «βαθιά επηρεαστεί» από πολλαπλούς παράγοντες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια ξεχωριστή σύσταση, ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να «ορίσουν τους δικούς τους στόχους για την αποδοτικότητα στη χρήση νερού, βάσει των εθνικών τους συνθηκών». Αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει την ποικιλομορφία των υδρολογικών δεδομένων και των αναγκών σε όλη την Ένωση.

Η έκκληση της Επιτροπής δεν είναι τυχαία. Έρχεται σε μια περίοδο που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πλειάδα προβλημάτων που σχετίζονται με το νερό, τα οποία εντείνονται και απειλούν την υγεία των πολιτών και την οικονομική σταθερότητα:

• Ρύπανση από PFAS και νιτρικά: Οι «παντοτινές χημικές ουσίες» (PFAS) και τα νιτρικά από τη γεωργία μολύνουν ολοένα και περισσότερο τις πηγές νερού, καθιστώντας το ακατάλληλο για χρήση.
• Διαρροές σε υποδομές: Τα παλαιά και μη επαρκώς συντηρημένα δίκτυα ύδρευσης οδηγούν σε τεράστιες απώλειες νερού, μια σπατάλη που δεν μπορεί να γίνει ανεκτή εν μέσω υδατικής κρίσης.
• Πιο έντονες ξηρασίες: Οι περίοδοι ξηρασίας είναι πλέον συχνότερες και πιο ακραίες, πλήττοντας τη γεωργία, την υδροηλεκτρική ενέργεια και την παροχή πόσιμου νερού.
• Αυξημένες βροχοπτώσεις υψηλής έντασης: Αντίθετα, όταν βρέχει, οι βροχοπτώσεις είναι τόσο έντονες που προκαλούν πλημμύρες και διαβρώσεις, χωρίς να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην αναπλήρωση των υδάτινων πόρων.

Για να αντιμετωπίσει αυτή την πολυπλοκότητα, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη-μέλη για να «αναπτύξει μια κοινή μεθοδολογία για στόχους αποδοτικότητας του νερού» που θα λαμβάνει υπόψη τις διαφορές μεταξύ χωρών, περιφερειών και τομέων. Σε ανασκόπηση της στρατηγικής το 2027, η Επιτροπή θα αναπτύξει «κοινά σημεία αναφοράς», θέτοντας τις βάσεις για μια πιο ομοιόμορφη προσέγγιση.

Όταν ρωτήθηκε σχετικά με τη λογική πίσω από τον μη δεσμευτικό στόχο του 10%, η Επίτροπος Περιβάλλοντος της ΕΕ Τζέσικα Ρόσβαλ δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Για μένα είναι προφανές ότι πρέπει να έχουμε κάποιους στόχους προς τους οποίους να κινηθούμε — αλλά και να είμαστε πολύ, πολύ συνειδητοποιημένοι ότι η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική στα διάφορα κράτη-μέλη, στις διάφορες περιοχές». Η Ρόσβαλ επικαλέστηκε επίσης έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, που δημοσιεύθηκε επίσης σήμερα, και η οποία εντοπίζει τους «βασικούς τομείς» με δυνατότητες εξοικονόμησης νερού, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η γεωργία και η δημόσια ύδρευση. Αυτοί οι τομείς αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές νερού και, επομένως, προσφέρουν το μεγαλύτερο περιθώριο βελτίωσης.

Η στρατηγική της Επιτροπής δεν προβλέπει νέες νομοθεσίες για τη χρήση του νερού ή για ρυπαντές όπως οι PFAS και τα νιτρικά. Η Ρόσβαλ υποστήριξε ότι «Υπάρχει ήδη νομοθεσία» για τη βιώσιμη χρήση του νερού, προσθέτοντας: «Πρέπει να επικεντρωθούμε στην εφαρμογή». Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της επιβολής των υφιστάμενων κανόνων και της ενίσχυσης των μηχανισμών παρακολούθησης.

Για να υποστηρίξει αυτή τη στρατηγική, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα διαθέσει χρηματοδότηση άνω των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025–2027. Αυτή η χρηματοδότηση θα κατευθυνθεί σε «μεγάλες υποδομές και λύσεις βασισμένες στη φύση», δηλαδή σε έργα που εκσυγχρονίζουν τα δίκτυα ύδρευσης, αναπτύσσουν τεχνολογίες εξοικονόμησης, και προστατεύουν και αποκαθιστούν φυσικά οικοσυστήματα που συμβάλλουν στη διαχείριση του νερού.

Επιπλέον, η Επιτροπή θα δημιουργήσει μια «δημόσια-ιδιωτική» πρωτοβουλία για την «επίτευξη τεχνολογικής προόδου» στον καθαρισμό της ρύπανσης από PFAS και άλλες επίμονες χημικές ουσίες. Αυτό αποτελεί μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με το προηγούμενο προσχέδιο της στρατηγικής, το οποίο πρότεινε έναν «μηχανισμό υποστήριξης» και μια «Δημόσια-Ιδιωτική Συνεργασία για τον εντοπισμό και την απορρύπανσή τους». Η νέα διατύπωση εστιάζει πιο δυναμικά στην ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών για την αντιμετώπιση αυτών των δύσκολων ρυπαντών.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής θα καθορίσει όχι μόνο την υδάτινη ασφάλεια της Ένωσης, αλλά και την ικανότητά της να αντεπεξέλθει στις ολοένα και πιο έντονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Θα μπορέσει η ΕΕ να αποφύγει τον εφιάλτη της λειψυδρίας και της ρύπανσης; Ο χρόνος θα δείξει.