Καστάνιανη: Η αποθέωση της ορεινής πέτρινης αρχιτεκτονικής
Στη ξεχωριστή Καστάνιανη στο όρος της Γύφτισσας
Μεταξύ Γράμμου και Σμόλικα, βρίσκεται ένα από τα ορεινότερα χωριά του νομού Ιωαννίνων σε ύψος από 850 έως 950 μέτρα, η Καστάνιανη Κόνιτσας. Σφηνωμένη ανάμεσα στις κατάφυτες πλαγιές του μικρού όρους της Γύφτισσας που αλλάζει χρώμα ανάλογα με την εποχή του χρόνου, η Καστάνιανη είναι ένα πέτρινο χωριό που συγκαταλέγεται στην ομάδα των Μαστοροχωρίων και ξεχωρίζει για το πλούσιο δάσος οξιάς, βελανιδιάς και καστανιάς (εξού και το όνομα του χωριού) που περιβάλλει τον οικισμό.
Όπως με τα περισσότερα χωριά της Ηπείρου, η ιστορία του οικισμού χάνεται στα βάθη των αιώνων και στην περίπτωση της Καστάνιανης ξεκινά κάπου στον 11ο αιώνα μ.Χ. Βέβαια, όσο σαγηνευτικό και αν ακούγεται αυτό, λίγα είναι γνωστά για την μεσαιωνική ιστορία του χωριού με μόνο μερικές σκόρπιες αναφορές σε βυζαντινά χρονικά και εκκλησιαστικές επιγραφές να δίνουν μερικές πληροφορίες για το απώτερο παρελθόν της περιοχής. Μάλιστα, κατάλοιπο αυτών των σχετικά σκοτεινών εποχών είναι και τα διάφορα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής γύρω από το χωριό.
Στα χρόνια του Αλή Πασά, πάρα την Τουρκοκρατία, το χωριό βίωσε μια σχετική ηρεμία, καθώς η επιβολή πολλών ελέγχων περιόρισαν σημαντικά τη δράση των συμμοριών που ήταν για αιώνες το μόνιμο βάσανο των κατοίκων. Μάλιστα, ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του Αλή πασά, ο Νικόλαος Γραμματικός, καταγόταν από την Καστάνιανη και συνέβαλε, ώστε να διατηρήσει το χωριό τα προνόμια που απολάμβανε σε σχέση με άλλα χωριά της περιοχής.
Αυτή η σχετική σταθερότητα ήταν που οδήγησε και στην ανάπτυξη των χτιστάδων οδηγώντας το ορεινό χωριό στο «κλαμπ» των ηπειρώτικων Μαστοροχωρίων. Μια επίσκεψη, άλλωστε, στο χωριό αποδεικνύει περίτρανα γιατί οι Καστανιανίτες μαστόροι έγραψαν την δική τους ιστορία. Από τα πέτρινα μονότοξα γεφύρια γύρω από το χωριό μέχρι τα πετρόχτιστα σπίτια με τα ξύλινα σαχνισιά και τα στενά πέτρινα καλντερίμια που ενώνουν το χωριό, καταλαβαίνει κανείς γιατί η Καστάνιανη συνέδεσε το όνομά της με την ορεινή πέτρινη αρχιτεκτονική. Μάλιστα, λέγεται ακόμα πως από την Καστάνιανη κατάγονταν και οι τεχνίτες του περίφημου Ρολογιού των Ιωαννίνων, το οποίο κατασκευάστηκε το μακρινό 1905 σε σχέδια του Γιαννιώτη αρχιτέκτονα, Περικλή Μελίρρυτου.
Η σχετικά ήρεμη κατάσταση στο χωριό έφερε μια ανάπτυξη που φαίνεται πως κράτησε για μερικούς αιώνες μέχρι την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την τελική ενσωμάτωση της Καστάνιανης στο ελληνικό κράτος, οπότε και ξεκίνησε μια νέα -όχι και τόσο ελπιδοφόρα- περίοδος για το χωριό. Παρά την απελευθέρωση, η φτώχεια της ορεινής περιοχής και οι συνεχείς πόλεμοι που έφεραν μέχρι και Γάλλους στρατιώτες στα ορεινά της Ηπείρου εξάντλησαν σε μεγάλο βαθμό -υλικά και ψυχολογικά- τον τοπικό πληθυσμό αναγκάζοντας πολύ κόσμο να μεταναστεύσει για ένα καλύτερο, ασφαλέστερο και σταθερότερο μέλλον στις πόλεις ή, ακόμα και σε αρκετές περιπτώσεις, στο εξωτερικό.
Σήμερα, αν και ο μόνιμος πληθυσμός της Καστάνιανης δεν ξεπερνά τους 100 κατοίκους, περπατώντας στα στενά του χωριού, καταλαβαίνει κανείς ότι τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα του άγνωστου αυτού τόπου είναι το παλιό σχολείο, το επιβλητικό σπίτι της οικογένειας Γκόσιου, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου που είναι αρχιτεκτονικό αντίγραφο της Μητρόπολης Αθηνών. Φυσικά, ούτε λόγος για τα λιγοστά, πλην όμως, εντυπωσιακά πέτρινα γεφύρια που βρίσκονται σε διάφορα σημεία γύρω από το χωριό. Στην Καστάνιανη, λειτουργεί σήμερα μικρός ξενώνας, ενώ κάθε καλοκαίρι το χωριό γεμίζει ξανά με ζωή στα γλέντια της του Άη-Γιάννη και της Αγίας Παρασκευής.
Η Μονή με τις εικόνες μεταβυζαντινής τέχνης
Η Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστή και ως Παναγία Κλαδόρμης ή Κλαδόρας, βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Φούρκα, στο ομώνυμο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Κόνιτσας. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.100 μ., στις βόρειες υπώρειες του Σμόλικα. Η Μονή είναι ανοιχτή για τους επισκέπτες μετά από συνεννόηση. Έχει το τυπικό μοναστηριακό περίκλειστο σχήμα. Το κτιριακό συγκρότημα περιλαμβάνει το ηγουμενείο, κελιά και ξενώνα, ενώ στη δυτική πλευρά της υπάρχει κωδωνοστάσιο. Στο κέντρο του μοναστηριακού συγκροτήματος υψώνεται επιβλητικό το Καθολικό. Είναι τρίκλιτος ναός σε τύπο σταυροειδή, με οκταγωνικό τρούλο ύψους 8 μέτρων. Στο εσωτερικό του ναού ο επισκέπτης αντικρύζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο που είναι λιτό, διακοσμημένο με ζωγραφιστά άνθη. Είναι επιχρυσωμένο και φέρει εικόνες μεταβυζαντινής τέχνης. Οι εικόνες του Χριστού και του Προδρόμου φέρουν χρονολογία 1681, ενώ της Παναγίας Βρεφοκρατούσας 1702. Οι τοιχογραφίες του Καθολικού, έργο του αγιογράφου Χ. Μόκα από τη Φούρκα, είναι πιο πρόσφατες και χρονολογούνται στα 1930.
Πετρόχτιστα γεφύρια με… βαριά ιστορία
Το γεφύρι Μεσαργιάς-Ράχης βρίσκεται στην ομώνυμη κεντρική περιοχή της Καστάνιανης. Χτίστηκε το 1895 χωρίς στηθαία, τα οποία προστέθηκαν το 1931 και επισκευάστηκε το 1967. Φαίνεται ότι υπήρξε το δομικό και μορφολογικό πρότυπο της γέφυρας της Μαλνίτσας, η οποία βέβαια υπήρξε πολύ βελτιωμένη. Το μήκος του είναι 12 μέτρα. Το γεφύρι των Μητσαίων είναι το πιο παλιό και ψηλότερα κατασκευασμένο γεφύρι της Καστάνιανης. Χτίστηκε το 1845 στη θέση παλαιότερου γεφυριού του 1835 που καταστράφηκε. Η κατασκευή και η δομή του είναι αρχαϊκή με άνοιγμα τόξου περίπου 10 μέτρα. Το πέτρινο μονότοξο γεφύρι της Μαλνίτσας βρίσκεται 500 μ. βόρεια της Καστάνιανης στο δρόμο προς Λαγκάδα και έχει πάρει το όνομά του από το ομώνυμο ρέμα της Μαλνίτσας. Είναι ένα από τα σπουδαιότερα έργα της τέχνης των μαστόρων της Καστάνιανης. Κατασκευάστηκε το 1934 με την προσωπική εργασία των κατοίκων και μαστόρων του χωριού. Το άνοιγμα του τόξου είναι 8,00 μ. και με ακτίνα 4,00 μέτρα.
Όλα τα viral βίντεο εδώ
