Σιάτιστα: Ένας απέραντος πίνακας ζωγραφικής
Γεμίστε με φθινοπωρινά χρώματα μέσα από ένα διήμερο στη Σιάτιστα
Εντυπωσιακά μακεδονίτικα αρχοντικά, κρασί Ηλιαστό και κρέας «παλιό» είναι μερικές από τις εκπλήξεις που σου επιφυλάσσει η Σιάτιστα. Παρότι έχει ιδιαίτερη Ιστορία, που αποτυπώνεται στον πολύ καλοδιατηρημένο οικιστικό της ιστό, η σεμνή αυτή κωμόπολη της Δυτικής Μακεδονίας δεν αποτελούσε ποτέ ιδιαίτερα δυνατό ταξιδιωτικό προορισμό.
Σε απόσταση 28 χλμ. δυτικά της Κοζάνης (τώρα πια με την Εγνατία Οδό το ταξίδι από την Αθήνα έχει γίνει πολύ πιο άνετο και γρήγορο), θα δείτε μια σειρά από πανέμορφα αρχοντικά, ενώ οι οινόφιλοι θα ξετρελαθείτε με τα διάσημα γλυκά κρασιά της. Αμφιθεατρικά χτισμένη σε μια πλαγιά του όρους Βέλιας, στο λόφο του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 872-942 μ., και σε απόσταση 5 χλμ. από τον Αλιάκμονα, η Σιάτιστα απλώνεται σε δύο συνοικίες, τα Γεράνεια και τη Χώρα. Η ανάπτυξή της άρχισε γύρω στο 15ο αιώνα, ενώ έφτασε στην ακμή της το 18ο και το 19ο με το εμπόριο, τη γουνοποιία και την αμπελουργία. Σημειωτέον, εκείνη την εποχή ήταν η μοναδική μακεδονική πόλη που διέθετε πλήρες δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης. Από εδώ μπορείτε να οργανώσετε ενδιαφέρουσες εκδρομές στο όρος Άσκιο με τα γραφικά χωριά και στο όρος Μπούρινος (συμπεριλαμβάνεται στις προστατευόμενες περιοχές του ευρωπαϊκού προγράμματος Natura 2000).
Λίγοι καλοβαλμένοι ξενώνες αλλά κι ένας-δυο πιο μοντέρνοι χώροι στη Σιάτιστα και στα γύρω χωριά προσφέρουν καλόγουστη και προσεγμένη διαμονή, ενώ οι κλασικές ταβέρνες προσφέρουν καλοψημένα ντόπια κρέατα, πίτες, πιο σπάνια μαγειρευτά φαγητά και κάποιες φορές άγρια μανιτάρια. Τελευταία όμως δείχνει μια κινητικότητα, οργανώνοντας καλύτερα το ταξιδιωτικό της δυναμικό, και μαζί με την πιο εύκολη πρόσβαση ανεβάζει τις μετοχές της. Κάνοντας μια πρώτη βόλτα στις δύο γραφικές συνοικίες της, τη Xώρα και τη Γεράνεια, με τα αρχοντικά-σήμα κατατεθέν, τα μεγάλα σχολεία και τις ιστορικές εκκλησίες, καταλαβαίνεις ότι η πόλη είχε γνωρίσει κάποτε μεγάλη ανάπτυξη.
Στη συνοικία της Γεράνειας βρίσκεται το top των αρχοντικών, αυτό της Πούλκως του 1752, που άνοιξε πρόσφατα στο κοινό, με εξαιρετικό ζωγραφικό διάκοσμο, βιτρό και ξυλόγλυπτα. Ακριβώς δίπλα βρισκόταν ένα παράσπιτο, που αποκαταστάθηκε από το ζεύγος Χρήστος Τσιότσιος – Τατιάνα Ντέρου, και σήμερα λειτουργεί ως επισκέψιμη παραδοσιακή κατοικία.
Στην επάνω συνοικία της Σιάτιστας, στη Χώρα, δείτε το Αρχοντικό Μανούση, που μια επιγραφή στην πρόσοψή του λέει ότι φτιάχτηκε στα 1762. Για ξενάγηση απευθυνθείτε στο περίπτερο του δήμου στην πλατεία της Χώρας. Στην ίδια περιοχή αξίζει να επισκεφθείτε το Αρχοντικό Δόλγκηρα. Ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα σπίτια της Σιάτιστας, που χτίστηκε στις αρχές του 1700. Το αρχοντικό ανακαινίστηκε από τον Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο της Σιάτιστας Μαρκίδες Πούλιου και λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο.
Στη Σιάτιστα θα βρείτε ακόμη τρία μικρά αλλά πολύ ιδιαίτερα μουσεία με highlight το Παλαιοντολογικό, που φιλοξενεί τον προϊστορικό ελέφαντα του Καλονερίου με τους εντυπωσιακούς χαυλιόδοντες, ηλικίας περίπου 125.000 ετών. Μαζί με το Βοτανικό Μουσείο, που με τα εκθέματά του σε προσκαλεί να κάνεις ένα ταξίδι στη σπάνια χλωρίδα της περιοχής, στεγάζονται στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο. Αν ενδιαφέρεστε να τα επισκεφθείτε, απευθυνθείτε και πάλι στο περίπτερο του δήμου.
Στην ίδια περιοχή κάντε ένα πέρασμα και από το Εκκλησιαστικό Μουσείο. Θα δείτε λειτουργικά σκεύη, άμφια, σπάνια βιβλία και εικόνες από εκκλησίες και μοναστήρια της ευρύτερης περιοχής· στα highlights η εικόνα της Αποκάλυψης, έργο του Θεοδώρου Πουλάκη. Για όσους αγαπούν το βιβλίο επιβάλλεται μια στάση στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη της Σιάτιστας, ενώ στον Προφήτη Ηλία (1701) εντυπωσιάζουν οι τοιχογραφίες του γυναικωνίτη, όπου απεικονίζονται αρχαίοι φιλόσοφοι. Αξίζει το πέρασμα και από την Αγία Παρασκευή (1677), έναν πραγματικό θησαυρό αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής και ξυλογλυπτικής παράδοσης.
Μια από τις σημαντικότερες παλαιοντολογικές συλλογές
Τα εκθέματα στο Παλαιοντολογικό Μουσείο Σιάτιστας (μαμούθ, ρινόκεροι, πετρώματα και ορυκτά), επιβεβαιώνουν τον γεωλογικό πλούτο της περιοχής. Στον ίδιο χώρο φιλοξενείται Ο προϊστορικός ελέφαντας του Καλονερίου που ανακαλύφθηκε το 2006. Είναι ένα τμήμα κρανίου υπέργηρου ελέφαντα με ολόκληρους τους χαυλιόδοντες, ηλικίας 125.000 ετών περίπου. Μια από τις πρώτες -χρονολογικά- εργασίες μαθητών και καθηγητών του Ενιαίου Λυκείου Σιάτιστας είναι η δημιουργία της Παλαιοντολογικής Συλλογής του σχολείου. Η Συλλογή αυτή αποτελείται από οστά θηλαστικών της πλειστόκαινης υποπεριόδου του Καινοζωικού αιώνα, και από όστρακα ελασματοβραγχίων και γαστεροπόδων. Το ξεκίνημα αυτής της συλλογής τοποθετείται στις αρχές του 20ου αιώνα. Η κατοχή σημάδεψε τη Συλλογή. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν τα σημαντικότερα κομμάτια της. Μετά την απελευθέρωση οι καθηγητές του σχολείου προσπάθησαν να ξαναοργανώσουν την Συλλογή. Το 1969 με χρήματα της Σχολικής Εφορείας και δωρεά του συμπολίτη μας Γ. Καραλιώτα κατασκευάζουν προθήκες για τη φύλαξη τουλάχιστον των ευρημάτων που είχαν περισωθεί. Το 1988 στον εορτασμό των 100 χρόνων του σχολείου η Συλλογή μεταφέρθηκε σε άλλη μεγαλύτερη αίθουσα του Τραμπάντζειου.
Σπάνια βιβλία και έργα τέχνης στο Εκκλησιαστικό Μουσείο
Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Σιάτιστας επιδιώκει να εξοικειώσει τον απλό πολίτη με την εκκλησιαστική τέχνη, αλλά και να προβάλλει τις σχέσεις που ανέπτυξε η ορεινή Σιάτιστα με τα γνωστά κέντρα παραγωγής έργων τέχνης. Ο χώρος που φιλοξενεί το Εκκλησιαστικό Μουσείο βρίσκεται στον 1ο όροφο νεόκτιστου κτιρίου στον περίβολο του Μητροπολιτικού Μεγάρου Σιάτιστας. Το εμβαδόν της αίθουσας είναι 144 τ.μ. Τα εκθέματα, περιλαμβάνουν εικόνες, ξυλόγλυπτα, αντικείμενα μικροτεχνίας, βιβλία, άμφια και έχουν συλλεχθεί από τους ναούς και τα μοναστήρια της περιοχής . Φιλοξενούνται εικόνες του 16ου αι., εποχής πρωιμότερης της δημιουργίας της Σιάτιστας, του 17ου αι. με στοιχεία δυτικής τεχνοτροπίας, όπως η εικόνα με την αποκάλυψη του Θεόδωρου Πουλάκη, του 18ου αι. Αξιόλογο είναι ένα κάλυμμα ευαγγελίου, το οποίο συνοδεύεται από κείμενο τυπωμένο το 1590. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η συλλογή τυπωμένων βιβλίων και χειρογράφων, όπως ο κώδικας του Ζωσιμά, και χειρογράφων με θεολογικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο. Τα περισσότερα βιβλία έχουν τυπωθεί σε τυπογραφεία της Κωνσταντινούπολης και της Βενετίας του 17ου και 18ου αι.
