Μάθημα ζωής από τον αυτιστικό Νικόλα Κονταξή: H συγκλονιστική ιστορία του Έλληνα του «Forbes» στους «30 κάτω των 30» (εικόνες)
Ακόμα περισσότερο τα Χριστούγεννα, η αγάπη, ο ανθρωπισμός, η ανιδιοτέλεια χρειάζεται να εκφράζονται στην πράξη. Οι δε περιπτώσεις προσωπικοτήτων που μετουσιώνουν τις αντιξοότητες σε δημιουργικότητα (για ευνόητους λόγους) γίνονται παραδείγματα προς μίμηση, role models. Ανάμεσά τους, λάμπει σαν διαμάντι ένας 26χρονος Έλληνας, ο ζωγράφος Νικόλας Κονταξής, που ανακαλύπτουμε στη λίστα του «Forbes», στην κατηγορία «Καλλιτεχνών και Στυλ», στους «30 κάτω των 30». Το όνομά του φιγουράρει στην 13η θέση του εντύπου-«βίβλου» της οικονομίας.
Η αιτία που βρίσκεται σε αυτόν τον «ακριβοθώρητο» κατάλογο είναι επειδή παράγει -και προάγει- πολιτισμό μέσω της ζωγραφικής του. Αν τα παραπάνω φαίνονται κοινότοπα, το βέβαιο είναι πως το κάνει με τον ολοδικό του τρόπο. Γεννημένος νευροδιαφορετικός, με όγκο στον εγκέφαλο, που παλαιότερα ιδίως είχε ως συνέπεια σωρεία επιληπτικών κρίσεων σε καθημερινή βάση, επικοινωνεί με το περιβάλλον του ουσιαστικά μέσω των έργων του, επιτυγχάνοντας στην πράξη «art therapy»· θεραπεία μέσω της τέχνης του. Οι μεγάλης κλίμακας, αφηρημένοι πίνακές του έχουν αγαπηθεί ανά τον κόσμο, οι εκθέσεις του είναι sold out, οι δουλειές του βρίσκονται στις συλλογές, μεταξύ άλλων, της Adidas, της Αντέλ. Μάλιστα, ο Νο 1 φανατικός του θαυμαστής είναι ο Ρότζερ Φέντερερ…
Γνωρίστηκαν όταν ο Φέντερερ έπαιζε στο τουρνουά τένις «Indian Wells» κοντά στο σπίτι της οικογένειας Κονταξή, με τη Μίρκα, τη σύζυγο του «μύθου των κορτ», να ενθουσιάζεται με το που αντίκρισε τη δουλειά του Έλληνα. Αποτέλεσμα: Αγόρασαν περισσότερους από έξι πίνακές του, τους οποίους κι έχουν τοποθετήσει σε περίοπτη θέση στη βίλα τους. Από τους πιο συζητημένους σύγχρονους καλλιτέχνες στα διεθνή βερνισάζ όπου πρωτοστατούν συλλέκτες έργων τέχνης, αναζητώντας αυτό «το κάτι άλλο», εντυπωσιάζει με την τεχνική του· χαρακτηρίζεται από την πρωτογενή της πολυχρωμία κι έχει αποθεωθεί στο πλαίσιο των ατομικών του εκθέσεων, που έχουν φιλοξενηθεί σε γκαλερί σε Λος Άντζελες, Λονδίνο, Ατλάντα, Σικάγο και Παλμ Σπρινγκς.
«Πιάσε με»
Τον περασμένο Ιούνιο λάνσαρε τη σειρά «Πιάσε με» (Catch Me) στο αμερικάνικο Artist Space στη Γιούτα και «λούστηκε» με κομπλιμέντα. «Η ασύλληπτη χρήση του χρώματος και η τεράστια κλίμακα των πινάκων του Νικόλα με ξετρελαίνουν. Είμαι ευγνώμων που είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του» δήλωσε ο δημιουργικός διευθυντής του UTA Fine Arts/Artist Space, Άρθουρ Λιούις, μετά από την παρουσίαση της έκθεσης. Σε πολλούς το στυλ του ομογενούς –πρόκειται για γέννημα-θρέμμα Η.Π.Α.–, θυμίζει τον Τζάκσον Πόλακ (που ενσάρκωσε θεϊκά στον κινηματογράφο ο Εντ Χάρις). Ωστόσο, εκείνος είναι αυτοδίδακτος. Οι δυσκολίες μάλιστα που, λόγω της ασθένειάς του, αντιμετώπισε, ξεκίνησαν από τους 14 πρώτους μήνες της ζωής του, ενώ μέχρι την τρυφερή ηλικία των πέντε ετών έδινε αγώνα για να ζήσει. Τότε διαγνώστηκε με μη αφαιρέσιμο όγκο στον εγκέφαλο. Έως τώρα έχει εκδηλώσει περισσότερες από 100.000 επιληπτικές κρίσεις, ενώ, πέρα από τον αυτισμό, παρουσιάζει προβλήματα και στην ομιλία και στην κίνηση. Η ζωγραφική -το αναφέραμε και προηγουμένως- εξ αρχής για εκείνον ήταν μονόδρομος· η γέφυρα επικοινωνίας με τους συγγενείς του, καθώς μπορούσε να αρθρώσει ελάχιστες μόνο λέξεις.
Οι γονείς του, ο, γιατρός στο επάγγελμα, πατέρας του, Ευθύμης Κονταξής, Διευθυντής Επειγόντων Περιστατικών στο Eisenhower Medical Center, και η Κρίσαν, η καλλονή μητέρα του, με καμία κυβέρνηση δεν ήθελαν να του χορηγηθεί «βαριά» φαρμακευτική αγωγή· πληθώρα φαρμάκων προκαλούν καταστολή και, συνεπακόλουθα, μειωμένα αποθέματα ενέργειας, κάτι που εναντιωνόταν στις πεποιθήσεις τους. Προκειμένου να αισθάνεται δημιουργικός, επομένως καλύτερα με τον εαυτό του, οι δικοί του επιδιώκουν με νύχια και με δόντια να τον κρατούν ενεργό, ακέραιο, «απίκο». «Ανέκαθεν, μετά τις κρίσεις του περισσότερο, επιχειρούσαμε να κρατάμε τον Νικ σε εγρήγορση» έχει αποκαλύψει η μητέρα του στο inews.«Του ζητούσαμε να χειροκροτεί, να κινεί τα χέρια του» περιέγραφε, «για να μας μεταφέρει ό,τι ήθελε».
Δεδομένου ότι μόνο μαθήματα ζωγραφικής στο Λύκειο είχε κάνει, ορισμένους τούς ξένισε που αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί στον καμβά. Εκείνος, κόντρα στα όσα του έλεγαν, μεταμόρφωσε το γκαράζ του σπιτιού των γονιών του, στο καλιφορνέζικο Ράντζο Μιράζ, σε ατελιέ. Χρησιμοποιώντας ακρυλικά χρώματα, XXL σπάτουλες και καμβάδες τεράστιων, θηριωδών διαστάσεων, ζωγραφίζει είτε όρθιος είτε καθιστός στο πάτωμα. Οι δουλειές του ξεχειλίζουν από ενέργεια, και, όπως επισημαίνει η μητέρα του, «δεν είναι ρεαλιστικές, αλλά εξπρεσιονιστικές». Σε αυτό συναινούν και κονεσέρ των καλών τεχνών, μεταξύ αυτών η Στεφ Σέμπαγκ, της γκαλερί De Re στο Λος Άντζελες, όπου έχουν εκτεθεί έργα του· διατρανώνει πως «η δουλειά του συγκρίνεται με αυτές καλλιτεχνών όπως οι Τζάσπερ Τζονς και Σαμ Φράνσις». Βέβαια, δεδομένου ότι στη γκαλερί της έχει παρουσιαστεί δουλειά του, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι «ευλογεί τα γένια της».
Σαφώς οι κακεντρεχείς βρίθουν, πλην όμως τον «παράγοντα-Forbes», σόρι, δεν γίνεται να τον αγνοήσεις! Ούτε τις διθυραμβικές κριτικές που έχει εισπράξει από τα μεγαλύτερα art sites, ένθετα των L.A. Times, και άλλων, κορυφαίων ΜΜΕ. Ούτε το ότι έχει πάρει «χρίσμα» και από την Ευρώπη, όπως από τον γνωστό στους εικαστικούς κύκλους Λονδρέζο έμπορο τέχνης του West Contemporary, Λίαμ Γουέστ: «Η χρήση του χρώματος στα έργα του είναι πρωτοφανής. Διαπιστώνεις κάτι αρμονικό, αλλά και διασπαστικό στις συνθέσεις του, που σημαίνει ότι κάθε φορά που τις κοιτάς και τις “σκανάρεις”, διακρίνεις κάτι καινούργιο». Όσο για τους τίτλους των έργων του, είναι αφενός απλοί, αφετέρου fun. «Αγόρασε ένα κέικ», «Μπλε καμηλοπάρδαλη», «Είμαι πολύ απασχολημένος», «Ο μπαμπάς ετοιμάζει δείπνο για σένα», «Σάντουιτς παρακαλώ», «Άσε κάτω τα μαλλιά σου». Δεν κάνει καμία εντύπωση, δεδομένου ότι γεννήθηκε και μεγαλώνει στη «γη της αστερόεσσας».
Μεταφράζω: Αν τσεκάρετε στίχους τραγουδιών από τα 40s και τα 50s, όταν μεσουρανούσαν ο Φρεντ Αστέρ και η Τζίντζερ Ρότζερς, θα διαπιστώσετε ότι τα τραγούδια που ακούγονται διακρίνονται όχι για την απλότητα, αλλά για την απλοϊκότητά τους. Γλυκοπατάτες, καλαμπόκια, κότες και χήνες (και πάει λέγοντας) «πρωταγωνιστούν». Έξυπνα λοιπόν πράττει ο Έλληνας: Ποντάροντας σε τέτοιες ονομασίες, «χτυπάει» στην καρδιά του τυπικού Αμερικανού συλλέκτη, που δεν το ‘χει σε τίποτα να δώσει μια περιουσία προκειμένου να αποκτήσει τα πονήματά του.
Ο Γολγοθάς των γονιών του
Η καθημερινότητά του σαφώς δεν είναι παιχνιδάκι. Οι γονείς του επί 24ώρου βάσεως επιβάλλεται να είναι «εκεί», να τον στηρίζουν, να αποκωδικοποιούν με οποιοδήποτε τίμημα τα «θέλω» του. «Ο Νικόλας δεν μιλάει πολύ, αλλά είναι βαθιά θρησκευόμενος. Ποτέ δεν έχει σταματήσει να πιστεύει σε ένα θαύμα. Άλλωστε, την πρώτη -την κρισιμότερη έως τώρα- πενταετία της ζωής του κατόρθωσε να βγει νικητής, να επιβιώσει. Ο όγκος που ανακαλύφθηκε στους 15 μόλις μήνες της ζωής του, ο αυτισμός και οι κρίσεις, που σε κάποιες περιόδους ήταν από 5-15 ημερησίως, τον “φρέναραν” επί μακρόν. Όταν μιλάει, είναι για να προσδιορίσει ό,τι θέλει να επικοινωνήσει. Οι πίνακές του πωλούνται από 1.000 έως 20.000 δολάρια – μια μέση τιμή είναι όπως για το “Σάντουιτς παρακαλώ”, που πουλήθηκε για 4.500 δολάρια» σημειώνει η θεία του, Τζένη Πούλου, που πρωτοστατεί στα εγκαίνια των εκθέσεών του και «μπουστάρει» συστηματικά τις δημιουργίες του.
«Καταγράφουμε ο,τιδήποτε αρθρώνει ενώ ζωγραφίζει» διευκρινίζει η μητέρα του. «Ακόμα και ενδιάμεσα, όταν κάνει διαλείμματα, σημειώνουμε ό,τι γράφει – είναι οι ονομασίες που δίνει στα έργα του. Στο τέλος, τον ρωτάμε τι βλέπει και πώς θέλει να ονομάσει την εκάστοτε δουλειά του. Αν δεν μας απαντήσει, ανατρέχουμε στη λίστα με τα λεγόμενά του στη διάρκεια που δημιούργησε τον πίνακα». Από 15 ετών έδειξε την αγάπη του στον καμβά, εξειδικεύτηκε άλλωστε στις τέχνες του Cathedral City High School. Όμως, δεν είχε πάντα επιτυχία. «Δεν είχε κλίση σε πολλά» θα πει η μητέρα του, «αλλά τη ζωγραφική την ήθελε πολύ. Τόσο εγώ όσο και ο σύζυγός μου τη θεωρήσαμε τελικά αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας του. Ο Νικόλας ανέκαθεν λάτρευε τα ζωηρά χρώματα. Παρατηρούσε τις λεπτομέρειες, κυρίως τα βιτρό των ναών. Αν εντόπιζε ένα ζωηρόχρωμο ρούχο, από την άλλη, ήθελε να το αγγίξει και να το ψηλαφίσει. Έτσι μπορούσε να εκφραστεί» εξηγεί. Όσο για τη θεία Τζένη; Είναι εκείνη που τον ενθάρρυνε να πρωτοπαρουσιάσει τα έργα του στους φιλότεχνους του Λος Άντζελες. «Επιβάλλεται να το κάνεις», του είπε. Πρώτη του πελάτισσα ήταν η Σάνον Μπίντορ από το «The Real Housewives of Orange County», η οποία αγόρασε δύο πίνακές του – έναν για το σπίτι και έναν για το εστιατόριό της. Παρόλα αυτά, κάθε 24ωρο που περνάει είναι Γολγοθάς για τους οικείους του.
«Όπως εκείνοι που δεν έχουν άκρα, έτσι και ο γιος μας πέφτει καθημερινά. Πώς μπορεί να αισθάνεται…», λέει συγκινημένη η Κρίσαν… «Βέβαια, για να δούμε και το καλό της υπόθεσης, απόρροια της ασθένειάς του ήταν και κάτι όμορφο – οι πίνακές του» συνεχίζει. Ακριβώς λόγω του κινδύνου των πτώσεων, καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας πρέπει να έχει κάποιον να τον προσέχει. Η μαμά του, αναλογιζόμενη πόσες φορές τον έχει σώσει από πτώση, έχει χάσει τον λογαριασμό, … Εξάλλου, το αναφέραμε νωρίτερα, ουδέποτε τον θέλησε καθηλωμένο στο κρεβάτι. «Τον σηκώνουμε, αλλά δυσκολευόμαστε. Καθημερινά του κάνουμε ασκήσεις κινητικής, ιδίως στα χέρια» περιγράφει η Κρίσαν. «Στο σπίτι νιώθει ότι βρίσκεται σε ασφαλές περιβάλλον, γι’ αυτό φτιάχνει τόσο όμορφους πίνακες»…
