«Έφυγε» ο Πάνος Βαλαβάνης – Φτωχότερη η ελληνική αρχαιολογία
Πανεπιστημιακός Δάσκαλος με μεγάλο κύρος, ο Πάνος Βαλαβάνης έχαιρε μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των αρχαιολόγων
Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες ο Πάνος Βαλαβάνης ήταν ένας από τους αγαπημένους δασκάλους των φοιτητών του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μάχιμος αρχαιολόγος με σημαντικό ανασκαφικό έργο, ερευνητής με πλούσιο έργο, και δάσκαλος πάντα προσιτός στους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Τμήματος. Και όλα αυτά με μια σεμνότητα ξεχωριστή, που ερχόταν να συμπληρώσει την εργατικότητα και την προσήλωσή του στην έρευνα και τη διδασκαλία.
Γεννημένος το 1954 και με σπουδές στην Αθήνα και το Βύρτσμπουργκ, θα διδάξει στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ από το 1981 έως τη συνταξιοδότησή του το 2018. Η διδασκαλία του περιλάμβανε ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων – από την τοπογραφία και τα μνημεία της Αρχαίας Αθήνας έως την αττική κεραμική και τους πανελλήνιους αγώνες. Κατάφερνε να συνδυάζει την ερευνητική προσήλωση με μια άμεση και βιωματική προσέγγιση που εξηγεί και τη μεγάλη του δημοφιλία μεταξύ των φοιτητών. Με ιδιαίτερη εργατικότητα υπηρέτησε το Τμήμα επιβλέποντας δεκάδες διδακτορικές διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες, ενώ ανέλαβε και διοικητικά καθήκοντα ως Πρόεδρος και ως Διευθυντής Τομέα.
Το συγγραφικό του έργο ήταν πλούσιο: συγγραφέας ή επιμελητής 13 βιβλίων, πάνω από 80 επιστημονικών άρθρων, 15 οδηγών και εκδόσεων για το ευρύ κοινό και εκατοντάδων εγκυκλοπαιδικών και παιδαγωγικών κειμένων, για τα οποία έλαβε το 2023 το βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη από την Ακαδημία Αθηνών.
Πάνω από όλα υπήρξε ένας σπουδαίος δάσκαλος, που μύησε στην αγάπη για την αρχαιολογική έρευνα πλήθος φοιτητών του τμήματος, μάχιμων αρχαιολόγων σήμερα, όπως δείχνουν και οι εκφράσεις θλίψης που ακολούθησαν την ανακοίνωση του θλιβερού νέου του θανάτου.
Μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του και αυτή του αρχαιότερου εντοπισμένου ελληνικού ιπποδρόμου, στους Δελφούς, που χρονολογείται στη δεύτερη δεκαετία του 6ου αι. π.Χ., που θεωρείται ο δέυτερος σε σημασία σε σημασία μετά τον χαμένο –σήμερα– ιππόδρομο της αρχαίας Ολυμπίας. Σε αυτόν έτρεξαν με τα άρματά τους και νίκησαν διάσημοι πολιτικοί ηγέτες της αρχαιότητας, όπως ο τύραννος της Σικυώνας Κλεισθένης και ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων. Και βέβαια, πιθανότατα στην αρματοδρομία των Πιθύων τού 474 π.Χ. έτρεξε και νίκησε ο περίφημος Ηνίοχος: «Η προτεινόμενη για τον ιππόδρομο των Δελφών θέση «Γωνιά» στο δυτικό άκρο του ελαιώνα, περίπου 1,5 χλμ. βορειοανατολικά της Ιτέας, παράλληλα και σε επαφή με την οροσειρά της Κεφαλής, πληροί όλες τις φυσικές προϋποθέσεις ενός ιπποδρόμου και συμφωνεί με τα περιγραφόμενα από τις αρχαίες πηγές δεδομένα. Εκτός τούτων, η νέα θέση βρίσκεται μέσα στην ιερά χώρα των Δελφών και έχει άμεση επαφή με το ιερό, στοιχείο πάρα πολύ σημαντικό για τον συμβολικό συσχετισμό της απομακρυσμένης αγωνιστικής εγκατάστασης με τον λατρευτικό πυρήνα του ιερού», ανέφερε ο Πάνος Βαλαβάνης για τον τόπο όπου βρέθηκε το μνημείο.
Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τον Μάρτιο του 2023, με αφορμή το παιδικό βιβλίο του η «Ιστορία της Ακρόπολης. Εκεί όπου οι άνθρωποι συναντούσαν τους θεούς», από τις εκδόσεις Καπόν, είχε πει: «Γενικότερα, η δουλειά της εκπαίδευσης και όλων των δασκάλων δεν είναι να τα πούμε όλα. Είναι να ανοίγουμε την όρεξη των παιδιών, να ψάξουν παραπέρα και να τους δώσουμε τα ‘εργαλεία’, όχι τα τεχνικά -αυτά τα παιδιά τα ξέρουν καλύτερα από εμάς-, όσο κυρίως τον τρόπο σκέψης. Πώς, δηλαδή, μέσα από τα φαινόμενα, τα αρχαία κατάλοιπα, τις αρχιτεκτονικές και γλυπτικές μορφές, θα πάμε πίσω στο παρελθόν για να μάθουμε το γιατί, να δούμε τι ήταν αυτά που οδήγησαν τους ανθρώπους να κάνουν τις συγκεκριμένες επιλογές».
Δήλωση της υπουργού Πολιτισμού Λ. Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με βαθιά θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη, ενός ξεχωριστού επιστήμονα, με σημαντικότατη πορεία στην έρευνα και τη διδασκαλία. Διαπρεπής πανεπιστημιακός, ο Πάνος Βαλαβάνης διέπλασε γενιές επιστημόνων, στο πεδίο της Κλασικής Αρχαιολογίας, μέσω της στιβαρής και πολύχρονης σταδιοδρομίας του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως άνθρωπος του πεδίου, συνδέθηκε με την ανασκαφική έρευνα, σε πολλές τοποθεσίες, αλλά ιδιαίτερα στον ελαιώνα της Ιτέας, όπου εντόπισε τα ίχνη του αρχαιότερου σωζόμενου ιπποδρόμου, στην Ελλάδα. Κατέλιπε ένα ογκώδες και πολύμορφο συγγραφικό έργο, εστιάζοντας, ιδιαίτερα, στα πεδία της κεραμικής, της εικονογραφίας, της αρχιτεκτονικής και της τοπογραφίας της αρχαίας Αθήνας αλλά και της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, αφήνοντας μας μια πολύτιμη και αναντικατάστατη παρακαταθήκη.
Η απώλεια του Πάνου Βαλαβάνη σηματοδοτεί για μένα το τέλος μιας στενής, πολύχρονης σχέσης και δημιουργικής συνεργασίας. Ο Πάνος ήταν πάντοτε όχι μόνο ένας αφοσιωμένος και εμπνευσμένος αρχαιολόγος, αλλά και ένας πολύτιμος φίλος, που μοιραζόταν γενναιόδωρα την εμπειρία, τις πολύπλευρες γνώσεις του, την ξεχωριστή ματιά του.
Στην Έφη και στα παιδιά, τους φίλους και τους πολλούς μαθητές του, απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
Όλα τα viral video εδώ.
