Η ανατριχιαστική αλήθεια για τις γάτες: Μια ιστορία αίματος και μυστηρίου. Η σχέση μας με τις γάτες, αυτές τις αινιγματικές πλάσματα που μοιράζονται τη ζωή μας, δεν ξεκίνησε με χάδια στον καναπέ ή ατελείωτα χαριτωμένα βίντεο στο διαδίκτυο, όπως ίσως θα θέλαμε να πιστεύουμε. Δύο νέες μελέτες μας ταξιδεύουν πίσω στην αρχαία Αίγυπτο, αποκαλύπτοντας μια ανατριχιαστική αλήθεια για το πότε και πού οι γάτες έγιναν για πρώτη φορά οι σύντροφοί μας. Και, έκπληξη: ο ρόλος τους δεν ήταν αρχικά ο κυνηγός ποντικιών ή ο μαγευτικός φίλος. Οι πρώτες οικόσιτες γάτες είχαν έναν πολύ πιο σκοτεινό και θρησκευτικό ρόλο: τη μαζική θυσία.

Μέχρι πρότινος, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι πριν από περίπου 9.000 χρόνια, οι άγριες γάτες της Βόρειας Αφρικής, οι Felis lybica, σύχναζαν στα πρώτα αγροτικά χωριά, κυνηγώντας τα ποντίκια που λυμαίνονταν τις αποθήκες σιτηρών. Μια πρακτική συνεργασία: οι άνθρωποι προστάτευαν τις σοδειές τους, οι γάτες απολάμβαναν δωρεάν γεύματα. Ωστόσο, αυτή η ειδυλλιακή ιστορία μόλις πήρε μια απρόσμενη και πιο… μακάβρια τροπή.

Πολλοί πίστευαν ότι η εξημέρωση της γάτας συνέβη στη Νεολιθική εποχή. Ομως, ο Δρ. Σον Ντόχερτι από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ, κύριος συγγραφέας της πρώτης μελέτης, διαφωνεί ριζικά. Μετά από προσεκτική ανάλυση αρχαίων οστών, γονιδίων και εικονογραφικών στοιχείων, η ομάδα του καταλήγει ότι η εξημέρωση ξεκίνησε στην Αίγυπτο, γύρω στη 2η έως 1η χιλιετία π.Χ.

Η ομάδα του Ντόχερτι εξέτασε αρχαία οστά γατών από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, χρησιμοποιώντας ζωοαρχαιολογία, γενετική ανάλυση και ραδιοχρονολόγηση. Οστά από ένα χωριό 9.500 ετών στην Κύπρο, που κάποτε θεωρούνταν η απόλυτη απόδειξη πρώιμης εξημέρωσης, αποδείχθηκαν τελικά πιο κοντά σε αυτά άγριων γατών. Επιπλέον, πολλές χρονολογήσεις ήταν λανθασμένες, καθώς τα μικροσκοπικά οστά μπορούν να μετακινηθούν ανάμεσα στα στρώματα του εδάφους σαν να παίζουν κρυφτό, οδηγώντας σε ανακριβή συμπεράσματα. Με τη βοήθεια της ακριβέστερης ραδιοχρονολόγησης, αποκαλύφθηκε ότι κάποιες από τις υποτιθέμενες “πρώιμες” γάτες ήταν στην πραγματικότητα πολύ πιο πρόσφατες. Άρα, η εξημέρωση των γατών συνέβη αργότερα από ό,τι πιστεύαμε.

Και τώρα, στο πιο ανατριχιαστικό κομμάτι της ιστορίας: ενώ το κυνήγι ποντικιών βοήθησε στην αρχική προσέγγιση ανθρώπου-γάτας, η θρησκεία ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για την εξημέρωση. Στην Αίγυπτο, οι γάτες συνδέθηκαν στενά με τη θεά Μπαστέτ, τη θεά της προστασίας, της γονιμότητας και της μητρότητας, η οποία απεικονιζόταν συχνά με κεφάλι γάτας. Λόγω αυτής της σύνδεσης, εκατομμύρια γάτες εκτρέφονταν για τελετουργικές θυσίες. Η σχέση τους με τη Μπαστέτ κορυφώθηκε την 1η χιλιετία π.Χ. Στους ναούς της βρέθηκαν εκατομμύρια μουμιοποιημένες γάτες – τόσες πολλές που, στη Βικτοριανή εποχή, μεταφέρθηκαν στη Βρετανία για να γίνουν… λίπασμα. Όχι ακριβώς το τέλος που φαντάζεται κανείς για έναν ιερό σύντροφο.

Οι Αιγύπτιοι, εκτρέφοντας γάτες ειδικά για αυτές τις τελετές, επέλεγαν σταδιακά εκείνες που ήταν πιο ήρεμες και εύχρηστες στον χειρισμό. Και κάπως έτσι, μέσα από αυτό το ιδιότυπο και μακάβριο πρόγραμμα εκτροφής, γεννήθηκε η οικόσιτη γάτα. Δεν είναι η πιο τρυφερή ιστορία καταγωγής, έτσι;

Μια δεύτερη μελέτη, στην οποία ο Δρ. Ντόχερτι ήταν συν-συγγραφέας, ανέλυσε 87 γονιδιώματα γατών, τόσο αρχαία όσο και σύγχρονα. Δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι οι οικόσιτες γάτες έφτασαν στην Ευρώπη με τους Νεολιθικούς αγρότες. Αντίθετα, εμφανίστηκαν τα τελευταία 2.000 χρόνια, πιθανότατα από τη Βόρεια Αφρική.

Αυτό δείχνει ότι η στενή μας σχέση με τις γάτες δεν χτίστηκε με τον χρόνο και την αμοιβαία συνεργασία, όπως συνέβη με τα σκυλιά. Και ίσως εξηγεί γιατί οι γάτες μας κοιτάζουν με εκείνο το βλέμμα που λέει: “Εσύ δουλεύεις για μένα, μην το ξεχνάς.”

Και οι δύο μελέτες είναι ακόμα προδημοσιεύσεις και αναμένουν την επίσημη έγκρισή τους. Αλλά την επόμενη φορά που η γάτα σας σας αγνοήσει μεγαλοπρεπώς, σκεφτείτε: ίσως απλώς νιώθει ακόμα λίγο… θεϊκή και θυμάται τον αρχαίο, σκοτεινό ρόλο των προγόνων της. Μήπως αυτό το αινιγματικό βλέμμα κρύβει περισσότερα από όσα φαντάζεστε;