Η παραδοσιακή εικόνα της συντροφικότητας αλλάζει με ταχύτητα. Οι νέοι απομακρύνονται από τις σχέσεις, προτιμώντας τη μοναξιά ή αδυνατώντας να βρουν ταίρι. Για αιώνες, ο γάμος και η οικογένεια αποτελούσαν θεμέλια της κοινωνικής ζωής· σήμερα, αυτή η σταθερά δείχνει να καταρρέει. Μια νέα «ύφεση των σχέσεων» αναδιαμορφώνει τον σύγχρονο κόσμο: λιγότεροι γάμοι, λιγότερες οικογένειες, περισσότεροι άνθρωποι μόνοι. Η ταχύτητα με την οποία εγκαταλείπονται σχέσεις και γάμοι εντυπωσιάζει τους κοινωνιολόγους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ ατόμων 25-34 ετών, το ποσοστό όσων ζουν χωρίς σύντροφο ή σύζυγο διπλασιάστηκε μέσα σε πέντε δεκαετίες: σήμερα αγγίζει το 50% για τους άνδρες και το 41% για τις γυναίκες.
Από το 2010, το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν μόνοι έχει αυξηθεί σε 26 από τις 30 πλουσιότερες χώρες. Υπολογισμοί του The Economist δείχνουν ότι ο πλανήτης έχει 100 εκατομμύρια περισσότερους εργένηδες απ’ ό,τι θα είχε αν τα ποσοστά σχέσεων είχαν παραμείνει στα επίπεδα του 2017.
Η γυναικεία ανεξαρτησία αλλάζει το τοπίο
Η άνοδος της εργένικης ζωής δεν είναι απλώς κοινωνικό φαινόμενο· συνδέεται με τη χειραφέτηση των γυναικών. Καθώς μειώνονται τα εμπόδια στην εκπαίδευση και στην εργασία, οι γυναίκες δεν χρειάζεται πλέον να εξαρτώνται οικονομικά από έναν άνδρα για να επιβιώσουν. Μπορούν να επιλέξουν τη μοναξιά — όχι επειδή αποκλείστηκαν, αλλά επειδή έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν.
Η οικονομική ανεξαρτησία μεταφράζεται σε ελευθερία: να φύγουν από κακοποιητικές σχέσεις, να θέτουν οι ίδιες τα όρια της ζωής τους. Η μετατόπιση αυτή έχει προστατεύσει αναρίθμητες γυναίκες, ενώ ταυτόχρονα υποχρεώνει πολλούς άνδρες να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει ισότητα μέσα σε μια σχέση — αν θέλουν να διατηρήσουν μία.
Η μοναχικότητα πίσω από την ελευθερία
Παρά τη θετική πλευρά της ανεξαρτησίας, η μοναξιά παραμένει έντονη. Αν και πολλές γυναίκες δηλώνουν ικανοποιημένες με την εργένικη ζωή τους, έρευνες δείχνουν ότι 60% έως 73% των ανθρώπων θα προτιμούσαν να βρίσκονται σε σχέση. Σε αμερικανική δημοσκόπηση του 2019, το 50% των εργένηδων δεν έψαχνε ενεργά σύντροφο, αλλά μόλις το 27% δήλωσε ότι του αρέσει να είναι μόνος. Οι υπόλοιποι απλώς παραιτήθηκαν — είτε επειδή δεν βρίσκουν κάποιον, είτε γιατί θεωρούν ότι οι διαθέσιμοι υποψήφιοι δεν αξίζουν, οδηγώντας σε αυτή την ύφεση των σχέσεων
Ο ρόλος των social media και των εφαρμογών γνωριμιών
Η λεγόμενη «αγορά των σχέσεων» φαίνεται δυσλειτουργική. Πολλοί ερευνητές κατηγορούν τα social media και τις dating εφαρμογές για τη δημιουργία μη ρεαλιστικών προσδοκιών και υπερβολικής επιλεκτικότητας. Οι «τέλειες ζωές» στο Instagram οδηγούν σε σύγκριση και απογοήτευση, ενώ οι προδιαγραφές σε εφαρμογές όπως το Bumble (π.χ. ελάχιστο ύψος 1,83 μ.) αποκλείουν μεγάλο ποσοστό πιθανών συντρόφων.
Παράλληλα, η πολιτική πόλωση μεταξύ νέων ανδρών και γυναικών —οι πρώτοι συχνά πιο συντηρητικοί, οι δεύτερες πιο προοδευτικές— κάνει τη συμβατότητα ακόμη πιο δύσκολη. Η γενικευμένη εξάρτηση από τις οθόνες έχει επίσης μειώσει τις κοινωνικές δεξιότητες και τις αυθόρμητες γνωριμίες.
Όταν τα στάνταρ ανεβαίνουν
Καθώς η μοναχική ζωή γίνεται πιο εύκολη, τα κριτήρια των γυναικών αυξάνονται. Για πολλές, ένας μέτριος σύντροφος δεν είναι πια καλύτερη επιλογή από τη μοναξιά. Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι το φαινόμενο μπορεί να εξισορροπηθεί, αν οι άνδρες αναλάβουν περισσότερες οικιακές ευθύνες και γίνουν πιο ώριμοι συναισθηματικά — κάτι που ήδη παρατηρείται σε ορισμένες κοινωνίες.
Οι ψηφιακοί σύντροφοι
Ωστόσο, η «ύφεση των σχέσεων» ίσως οδηγήσει σε εντελώς νέο στάδιο: την άνοδο των ψηφιακών συντρόφων. Περίπου 7% των νέων εργένηδων δηλώνουν ότι θα σκεφτόντουσαν μια «ρομποτο-σχέση» με τεχνητή νοημοσύνη. Οι «έρωτες με μηχανές» παύουν να αποτελούν φαντασία και πλησιάζουν την πραγματικότητα.
Πολλοί κοινωνιολόγοι προειδοποιούν ότι ένας κόσμος με λιγότερα ζευγάρια και παιδιά θα είναι πιο απομονωμένος και ψυχρός. Όπως σημειώνει το The Economist, ένα μέλλον με πολλούς περισσότερους εργένηδες έρχεται — και ίσως είναι η στιγμή να προετοιμαστούμε για αυτό.
