Η «ωρολογιακή βόμβα» της Αρμενίας. Ένας πυρηνικός σταθμός της σοβιετικής εποχής στην Αρμενία, το Μετσαμόρ, χαρακτηρίζεται πλέον ως «Τσερνόμπιλ σε αναμονή» και «ωρολογιακή βόμβα», εξαιτίας των αυξανόμενων φόβων για μια επικείμενη καταστροφή. Ο Πυρηνικός Σταθμός της Αρμενίας, ο οποίος ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1976 με δύο αντιδραστήρες και καλύπτει περίπου το 40% των ενεργειακών αναγκών της χώρας, βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα σεισμική ζώνη. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο σταθμός είχε κλείσει για έξι χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό του Σπιτάκ το 1988. Σήμερα, λειτουργεί ξανά, μόλις 22 μίλια από την πρωτεύουσα Γερεβάν, προκαλώντας έντονες ανησυχίες.

Ο Πίτερ Μάρκο Τάσε, ειδικός στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου και συγγραφέας, δηλώνει απερίφραστα ότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Όπως εξηγεί, η έλλειψη οικονομικών πόρων της Αρμενίας, σε συνδυασμό με την εύθραυστη δομή του αντιδραστήρα, καθιστούν τον πυρηνικό σταθμό «ένα εκρηκτικό που μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή». Ο Δρ. Τάσε προειδοποιεί ότι μια πιθανή καταστροφή θα είχε παρόμοιες επιπτώσεις με εκείνες του Τσερνόμπιλ, οδηγώντας σε μόλυνση του εδάφους, υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και τεράστια ατμοσφαιρική ρύπανση που θα επικρέμονταν πάνω από την Ευρώπη για τουλάχιστον μία δεκαετία. Υπογραμμίζει ότι το εργοστάσιο βρίσκεται σε περιοχή με υψηλή σεισμική δραστηριότητα και η λειτουργική του κατάσταση είναι ιδιαίτερα εύθραυστη, συνιστώντας υψηλό κίνδυνο πυρηνικής μόλυνσης και καθιστώντας το Μετσαμόρ «τη μεγαλύτερη ραδιενεργή απειλή της Ευρώπης σε περίπτωση έκρηξης».

Σύμφωνα με τη Daily Mail, ο σταθμός, που βρίσκεται κοντά στην πόλη Μετσαμόρ και μόλις 10 μίλια από τα σύνορα με την Τουρκία, άνοιξε έναν χρόνο πριν από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ στην Ουκρανία το 1986, η οποία προκάλεσε τη μεγαλύτερη απελευθέρωση ραδιενέργειας στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όπως και το Τσερνόμπιλ, το Μετσαμόρ κατασκευάστηκε με σοβιετική τεχνολογία. Ο Δρ. Τάσε επισημαίνει ότι σήμερα λειτουργεί μόνο ένας αντιδραστήρας, ο οποίος διαθέτει πολύ παλιό τεχνολογικό εξοπλισμό, ενώ η δομή από σκυρόδεμα του αντιδραστήρα είναι σε πολύ εύθραυστη κατάσταση.

Ήδη από τη δεκαετία του 1980, το σοβιετικό καθεστώς είχε αποφασίσει να κλείσει την εγκατάσταση, αλλά αυτή η απόφαση δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Ως αποτέλεσμα, το Μετσαμόρ παραμένει, όπως υποστηρίζει ο Δρ. Τάσε, «άμεσος κίνδυνος για την Ευρώπη και τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου». Οι ανησυχίες για τον σταθμό είχαν εκφραστεί ήδη πριν από την επαναλειτουργία του το 1995. Άρθρο της Washington Post εκείνης της χρονιάς ανέφερε τη Βικτόρια Τερ-Νικογκοσιάν, τότε σύμβουλο της επιτροπής περιβάλλοντος του αρμενικού κοινοβουλίου, η οποία είχε χαρακτηρίσει την επαναλειτουργία «πολύ, πολύ τρομακτική», δηλώνοντας ότι «αυτός ο πυρηνικός σταθμός δεν μπορεί ποτέ να είναι ασφαλής στη λειτουργία του και ένα ατύχημα θα σήμαινε το τέλος της Αρμενίας».

Το ίδιο άρθρο επικαλούνταν τον Μόρις Ρόζεν του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει τον σχεδιασμό του σταθμού «σαφώς ελλιπή» και είχε κατακρίνει την κατασκευή του σε σεισμική ζώνη, υπογραμμίζοντας ότι «δεν θα χτίζατε ποτέ ένα εργοστάσιο σε αυτήν την περιοχή, αυτό είναι σίγουρο, με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα».

Ο σταθμός εξακολουθεί να λειτουργεί με τη βοήθεια του ρωσικού οργανισμού πυρηνικής ενέργειας Rosatom, καθιστώντας το Κρεμλίνο σημαντικό παράγοντα στην ενεργειακή τροφοδοσία της Αρμενίας. «Ο σταθμός αντιπροσωπεύει τη γεωπολιτική επιρροή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου», δήλωσε ο Δρ. Τάσε. Πρόσθεσε ότι η Ρωσία αναμένεται να εκσυγχρονίσει έναν από τους δύο αντιδραστήρες του Μετσαμόρ, με κόστος για τους Αρμένιους φορολογούμενους πάνω από 65 εκατομμύρια δολάρια (περίπου 60,6 εκατομμύρια ευρώ). Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το εάν η Μόσχα θα εκπληρώσει τη συμφωνία που υπεγράφη με την αρμενική κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2023. Ο ίδιος επεσήμανε ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί «ζωντανή υπενθύμιση του πόσο εκτεταμένη είναι η ρωσική επιρροή στην οικονομία, την παραγωγή ενέργειας και την ανάπτυξη υποδομών της Αρμενίας».

Ο Δρ. Τάσε, ο οποίος έχει μελετήσει την περιοχή για 15 χρόνια και έχει συγγράψει εκατοντάδες άρθρα, θεωρεί ότι ήρθε η ώρα οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να παρέμβουν. «Η ΕΕ και οι ΗΠΑ πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την ενίσχυση της φυσικής δομής του αντιδραστήρα και να εργαστούν σκληρά για το κλείσιμο αυτής της ωρολογιακής πυρηνικής βόμβας εγκαίρως. Το Μετσαμόρ μπορεί να είναι η σοβαρότερη απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα και οι βασικοί παράγοντες πρέπει να δράσουν τώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Οι διαχειριστές του σταθμού κλήθηκαν για σχόλιο, ενώ στο παρελθόν οι υποστηρικτές του έχουν επισημάνει ότι κατασκευάστηκε πάνω σε σταθερό ηφαιστειακό υπόβαθρο ως μέτρο προστασίας από σεισμούς και έχουν τονίσει τα μέτρα ασφαλείας που εφαρμόστηκαν μετά την επαναλειτουργία του.