Λιβύη: Το σκοτεινό δίκτυο της διακίνησης ανθρώπων
Λιβύη: Το σκοτεινό δίκτυο της διακίνησης ανθρώπων. Από την απόγνωση των μεταναστών στην εγκληματική βιομηχανία
Λιβύη: Το σκοτεινό δίκτυο της διακίνησης ανθρώπων
Η λειτουργία των διακινητών στη Λιβύη είναι πολυεπίπεδη, οργανωμένη και άμεσα συνδεδεμένη με την αποτυχία των κρατικών μηχανισμών, την ύπαρξη δύο αντίπαλων κυβερνήσεων και την εκτεταμένη διαφθορά. Ο μηχανισμός αυτός βασίζεται σε δίκτυα που απλώνονται από την υποσαχάρια Αφρική έως τα ευρωπαϊκά σύνορα, συνδυάζοντας το λαθρεμπόριο ανθρώπων με τη στρατιωτική ανοχή, τους τοπικούς μαφιόζικους κόμβους και την αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων.
Το εφιαλτικό ταξίδι των μεταναστών ξεκινά από χώρες όπως το Σουδάν, τον Νίγηρα, την Ερυθραία και τη Σομαλία. Εκεί, πράκτορες των διακινητών υπόσχονται ασφαλή μετάβαση στην Ευρώπη με ένα κόστος που κυμαίνεται από 3.000 έως 7.000 δολάρια. Η προσέλκυση γίνεται κυρίως μέσω κοινωνικών δικτύων, όπου προβάλλονται ακόμη και βίντεο επιτυχούς περάσματος και διαφημίσεις με ψευδείς υποσχέσεις, όπως «Φτάνετε εγγυημένα και με ασφάλεια στην Ιταλία», καθώς και ψεύτικες δεσμεύσεις για εύρεση εργασίας, άσυλο ή διαβατήρια.
Οι μετανάστες μεταφέρονται με φορτηγά μέσω της Σαχάρας προς τη νότια Λιβύη, όπου οδηγούνται σε φυλασσόμενα κέντρα κράτησης, συχνά ελεγχόμενα από τοπικές πολιτοφυλακές. Πρόκειται για πρόχειρες εγκαταστάσεις –πολλές φορές απλώς εγκαταλελειμμένα κτίρια– όπου οι άνθρωποι στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες, βασανίζονται και συχνά εκβιάζονται. Η βία, η σεξουαλική κακοποίηση και η πείνα αποτελούν καθημερινότητα. Οι οικογένειες που έχουν μείνει πίσω λαμβάνουν απειλητικά βίντεο, με τους διακινητές να ζητούν λύτρα για την απελευθέρωσή τους. «Πληρώσαμε δύο φορές για να μην τον σκοτώσουν», ανέφερε ένας συγγενής 20χρονου Σουδανού στο Associated Press, αποκαλύπτοντας το βάθος της εκμετάλλευσης.
Αφού καταβληθούν τα απαιτούμενα ποσά –κυρίως μέσω πλατφορμών πληρωμών που χρησιμοποιούν μεσάζοντες για να αποκρύψουν την προέλευση των χρημάτων– οι διακινητές προχωρούν στη μεταφορά των μεταναστών σε παράκτιες πόλεις όπως η Ζουάρα, η Σαμπράτα ή η Βεγγάζη. Εκεί οργανώνεται η επιβίβαση σε φουσκωτές ή ξύλινες βάρκες, οι οποίες στερούνται σωστικών μέσων και ελάχιστου εξοπλισμού. Κάθε βάρκα μπορεί να μεταφέρει από 60 έως και 400 άτομα, σε διαδρομές προς τη Λαμπεντούζα, τη Σικελία και, ολοένα και περισσότερο, την Κρήτη και τη Νότια Πελοπόννησο.
Συχνά, οι διακινητές παρέχουν στους μετανάστες δορυφορικά τηλέφωνα, ώστε να ειδοποιούν οργανώσεις διάσωσης ή το λιμενικό όταν φτάσουν σε διεθνή ύδατα. Υπάρχουν ωστόσο καταγγελίες ότι οι ίδιοι οι διακινητές ειδοποιούν ευρωπαϊκές ΜΚΟ, μετατρέποντας τη διάσωση σε μέρος του οργανωμένου σχεδίου τους.
Πηγές εντός διεθνών αποστολών και ανθρωπιστικών οργανώσεων επισημαίνουν ότι η διακίνηση ανθρώπων δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη «σιωπηλή συνενοχή» των τοπικών αρχών. Σε αρκετές περιπτώσεις, ακτοφύλακες ή στρατιωτικοί διοικητές –ιδίως στη δυτική Λιβύη– φέρονται να λαμβάνουν χρηματικά ποσά για να αγνοούν τις αναχωρήσεις, παρά το γεγονός ότι επισήμως η κυβέρνηση της Τρίπολης έχει υπογράψει συμφωνίες επιτήρησης των συνόρων, εκπαίδευσης του λιμενικού και θέσπισης μέτρων για τον έλεγχο της μετανάστευσης.
Στην ανατολική Λιβύη, η κατάσταση είναι διαφορετική αλλά εξίσου προβληματική. Ο στρατηγός Χάφταρ και οι δυνάμεις του ελέγχουν τις ακτές και, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, αξιοποιούν τη μετανάστευση ως διαπραγματευτικό όπλο προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και ως σημαντικό οικονομικό πόρο. Εμπλέκονται ενεργά σε διακίνηση και χειραγώγηση διαδρομών μεταναστών και έχουν προτείνει μεμονωμένες συνεργασίες με την Ιταλία και τη Μάλτα, λαμβάνοντας εκβιαστικά αντισταθμιστικά οφέλη για τον υποτιθέμενο έλεγχο των ροών. Από το 2024, η χρήση ασφυκτικά γεμάτων αλιευτικών πλοίων –με 300-500 άτομα– που αναχωρούν από τη Βεγγάζη προς την Ευρώπη έχει αυξηθεί ραγδαία.
Παρά τις ευρωπαϊκές συμφωνίες με τη Λιβύη, την ενίσχυση της ακτοφυλακής και τις εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που έχουν δοθεί τα τελευταία χρόνια, οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη όχι μόνο δεν περιορίζονται, αλλά γίνονται όλο και πιο επικίνδυνες. Το 2025, περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους στη διαδρομή από Λιβύη προς Ιταλία και Ελλάδα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Η Λιβύη παραμένει ένα όνειρο έναρξης μιας νέας ζωής για χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι όμως βλέπουν το ευρωπαϊκό όραμα να μετατρέπεται σε εφιάλτη από μια αληθινή εγκληματική βιομηχανία που εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις αδύναμες κρατικές δομές και τις διεφθαρμένες τοπικές αρχές.
