Επιστήμονες ανακαλύπτουν το “οπλοστάσιο” των νυχτερίδων κατά του καρκίνου και της γήρανσης, ανοίγοντας νέους δρόμους για αντικαρκινικές θεραπείες και την επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής.  

Η υπερδύναμη των νυχτερίδων κατά του καρκίνου. Ο καρκίνος παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους φόβους της σύγχρονης εποχής, επηρεάζοντας ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Ενώ η επιστήμη αναζητά διαρκώς νέους τρόπους άμυνας, πρόσφατες μελέτες στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε οργανισμούς που έχουν φυσική ανοσία στον καρκίνο. Μεταξύ αυτών, οι νυχτερίδες ξεχωρίζουν, καθώς διαθέτουν μια αξιοσημείωτη ικανότητα να ζουν μακροχρόνια, παραμένοντας υγιείς και ανθεκτικές στην ασθένεια. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί να αλλάξει ριζικά την προσέγγισή μας στην καταπολέμηση του καρκίνου.

Οι νυχτερίδες έχουν γοητεύσει τους βιολόγους για δεκαετίες λόγω της απίστευτης μακροζωίας τους, σε σύγκριση με το μέγεθός τους. Παρότι είναι μικρά ζώα και διαθέτουν όλα τα βιολογικά συστατικά που θα τις καθιστούσαν ευάλωτες στον καρκίνο, δεν νοσούν. Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ εξέτασε εντατικά τις αιτίες αυτού του φαινομένου, δημοσιεύοντας τα ευρήματά της στο έγκριτο περιοδικό Nature Communications.

Η έρευνα διαπίστωσε ότι τέσσερα κοινά είδη νυχτερίδων έχουν «υπερδυνάμεις» που τους επιτρέπουν να ζουν έως και 35 χρόνια χωρίς καρκίνο. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται εντυπωσιακό με ανθρώπινα μέτρα, αλλά σε σύγκριση με άλλα μικρότερα ζώα, η διάρκεια ζωής τους είναι ασυνήθιστα μεγάλη. Οι συγγραφείς της μελέτης τονίζουν ότι τα 35 χρόνια ζωής μιας νυχτερίδας ισοδυναμούν με το να ζήσει ένας άνθρωπος μέχρι τα 180 του χρόνια! Αυτά τα ιπτάμενα θηλαστικά δεν είναι οπλισμένα με ένα μόνο όπλο κατά του καρκίνου, αλλά διαθέτουν ένα ολόκληρο βιολογικό οπλοστάσιο στην διάθεσή τους.

Ένα από τα βασικά ευρήματα της μελέτης αφορά το γονίδιο p53. Τόσο οι νυχτερίδες όσο και οι άνθρωποι διαθέτουν αυτό το γονίδιο, το οποίο είναι γνωστό ως καταστολέας όγκων και μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξη του καρκίνου. Ωστόσο, μεταλλάξεις στο p53 που περιορίζουν τις ικανότητές του εμφανίζονται σε περίπου το ήμισυ όλων των ανθρώπινων καρκίνων. Αντίθετα, ένα είδος νυχτερίδας έχει δύο αντίγραφα του γονιδίου p53, και η δραστηριότητά του είναι σημαντικά αυξημένη σε σύγκριση με τους ανθρώπους.

Στη διαδικασία της απόπτωσης (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος), τα υψηλά επίπεδα του p53 στο σώμα μπορούν να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα προτού προκαλέσουν βλάβη. Στους ανθρώπους, πολύ υψηλά επίπεδα p53 μπορούν να είναι επιβλαβή, καθώς καταστρέφουν και υγιή κύτταρα. Οι νυχτερίδες, όμως, έχουν ένα βελτιωμένο σύστημα που εξισορροπεί αποτελεσματικά την απόπτωση, επιτρέποντας την εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων χωρίς να επηρεάζονται τα υγιή.

Επιπλέον, στις νυχτερίδες, το ένζυμο τελομεράση είναι φυσικά ενεργό, επιτρέποντας στα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται χωρίς όριο. Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό πλεονέκτημα στη γήρανση, καθώς προωθεί την αναγέννηση των ιστών κατά τη φθορά της ηλικίας και τους τραυματισμούς. Ωστόσο, εάν τα κύτταρα διαιρούνται ανεξέλεγκτα, η υψηλότερη δραστημιότητα του p53 στις νυχτερίδες το αντισταθμίζει, εξαλείφοντας αποτελεσματικά τυχόν καρκινικά κύτταρα που μπορεί να προκύψουν.

Πέρα από τα γονίδια, οι νυχτερίδες διαθέτουν ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό ανοσοποιητικό σύστημα που εξουδετερώνει πολλά θανατηφόρα παθογόνα. Αυτό τις βοηθά να επιβιώνουν σε αποικίες όπου χιλιάδες ζώα συνωστίζονται σε ένα μικρό, κλειστό χώρο, όπου κανονικά οι επιδημίες θα έπρεπε να ευδοκιμούν. Η δύναμη της ανοσίας συμβάλλει επίσης στις αντικαρκινικές ικανότητες των νυχτερίδων, καθώς αναγνωρίζουν και καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα, όπως ανέφεραν οι συγγραφείς της μελέτης.

Καθώς οι άνθρωποι γερνούν, το ανοσοποιητικό τους σύστημα επιβραδύνεται και τείνουν να εμφανίζουν περισσότερες φλεγμονές, παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του καρκίνου. Οι νυχτερίδες, από την άλλη πλευρά, είναι εξαιρετικές στην καταστολή της φλεγμονής, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία. Αυτό το πολύπλοκο σύστημα τους επιτρέπει να αμύνονται ενάντια σε ιούς και ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, ώστε να είναι υγιείς μέχρι το τέλος της ζωής τους.

Ο καρκίνος είναι μια διαδικασία πολλαπλών σταδίων, και χρειάζονται πολλαπλά «χτυπήματα» για να προκληθεί μια επικίνδυνη ανάπτυξη προτού τα φυσιολογικά κύτταρα αρχίσουν να μετατρέπονται σε κακοήθη. Έτσι, όσο περισσότερο ζει ένας άνθρωπος ή ένα ζώο, τόσο πιο πιθανό είναι, σε συνδυασμό με εξωτερικούς παράγοντες (όπως η έκθεση στη ρύπανση και οι κακές συνήθειες του τρόπου ζωής), να εμφανιστούν κυτταρικές μεταλλάξεις που θα προωθήσουν τον καρκίνο.

Οι ερευνητές δήλωσαν ότι η μελέτη των νυχτερίδων είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, επειδή αυτές δεν έχουν στην πραγματικότητα κάποιο φυσικό φραγμό κατά του καρκίνου. Τα κύτταρά τους μπορούν να μετατραπούν σε καρκίνο με μόλις δύο «χτυπήματα» – αλλά επιβιώνουν χάρη σε ισχυρούς μηχανισμούς καταστολής των όγκων.

Είναι σημαντικό, σύμφωνα με τους συγγραφείς, να επιβεβαιωθεί ότι η αυξημένη δραστηριότητα του γονιδίου p53 αποτελεί μια εξαιρετική άμυνα κατά του καρκίνου, εξαλείφοντας τον καρκίνο ή επιβραδύνοντας την ανάπτυξή του. Αρκετά αντικαρκινικά φάρμακα στοχεύουν ήδη στη δραστηριότητα του γονιδίου p53, και διερευνώνται περισσότερα για να αξιοποιηθεί αυτή η γνώση.

Περαιτέρω έρευνα σχετικά με την τελομεράση παρουσιάζει επίσης τεράστιο ενδιαφέρον, ιδίως στο πλαίσιο της εφαρμογής αυτών των ευρημάτων σε ανθρώπους. Μάλιστα, η ίδια ερευνητική ομάδα εξετάζει και ανθρώπους που ζουν σε μεγάλη ηλικία χωρίς να έχουν νοσήσει από καρκίνο, αναζητώντας κοινά χαρακτηριστικά με τις νυχτερίδες. Η μελέτη των νυχτερίδων μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση και την καταπολέμηση του καρκίνου, αλλά και στην αποκάλυψη των μυστικών της μακροζωίας. Θα μπορέσουμε άραγε να αποκωδικοποιήσουμε πλήρως τις “υπερδυνάμεις” τους για την ανθρώπινη υγεία;