Το σκάκι της διπλωματίας και ο ήχος του πολέμου
Το σκάκι της διπλωματίας και ο ήχος του πολέμου. Πώς ο Τραμπ, ο Πούτιν και η Ουκρανία εμπλέκονται σε ένα νέο γεωπολιτικό παιχνίδι
Το σκάκι της διπλωματίας και ο ήχος του πολέμου. Τα πρώτα διπλωματικά ανοίγματα του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προς τη διευθέτηση της κρίσης στην Ουκρανία προκάλεσαν έκρηξη ενθουσιασμού στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης και στους πολιτικούς κύκλους της Μόσχας. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, ο δημόσιος λόγος στη Ρωσία ανέδειξε με τόση έμφαση τις κινήσεις των Δυτικών ηγετών, δημιουργώντας την εντύπωση μιας θεμελιώδους μεταστροφής στην παγκόσμια σκακιέρα.
Το σκάκι της διπλωματίας και ο ήχος του πολέμου
Η Ρωσική κοινωνία, η οποία είχε εδώ και καιρό εκπαιδευτεί να απορρίπτει τη Δύση – που παρουσιάζεται ως παρακμιακή και προδοτική – τώρα στρέφει και πάλι το βλέμμα της προς την Ουάσιγκτον, υπό το πρίσμα μιας νέας πολιτικής πραγματικότητας. Ακόμη και έγκριτα ΜΜΕ, όπως η εφημερίδα Kommersant, υιοθέτησαν έναν θριαμβευτικό τόνο, αποκαλώντας την τηλεφωνική επικοινωνία Τραμπ-Πούτιν «νίκη» για τη Ρωσία.
Ο λόγος για αυτήν την ανατροπή είναι απλός αλλά βαθύτατα συμβολικός: η ρητορική του Τραμπ συντονίζεται πλέον με τις επιδιώξεις του Κρεμλίνου. Παρουσιάζεται ως ένας «ισχυρός άνδρας» που συνομιλεί με έναν άλλο «ισχυρό άνδρα», σε ένα πλαίσιο που παρακάμπτει την Ευρώπη και αγνοεί τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Η Ουκρανία, στη ρωσική οπτική, αντιμετωπίζεται απλώς ως πιόνι σε μια μεγάλη παρτίδα γεωπολιτικής στρατηγικής.
Αυτό το αφήγημα, που ευθυγραμμίζεται με τη μακροχρόνια ρωσική ιδεολογία περί “πολιορκημένου φρουρίου”, δεν στοχεύει σε μια πραγματική και διαρκή ειρήνη. Για το Κρεμλίνο, οι συμβολισμοί μετρούν περισσότερο από τις διπλωματικές λεπτομέρειες: η αποδοχή της ρωσικής επέκτασης στα ουκρανικά εδάφη, η εκδίωξη του Ζελένσκι και η παύση κάθε σκέψης για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θεωρούνται τα ελάχιστα αναγκαία για να παρουσιαστεί μια εσωτερική “νίκη”.
Ωστόσο, ακόμα και αυτά τα σενάρια δεν συγκρίνονται με ιστορικές στιγμές όπως η Διάσκεψη της Γιάλτας – μια αναφορά που χρησιμοποιείται για να υπογραμμίσει ότι δεν πρόκειται για έναν καθοριστικό επαναπροσδιορισμό της διεθνούς τάξης. Η επιδίωξη για ειρήνη είναι δευτερεύουσας σημασίας· ο κύριος στόχος είναι η επιβολή της ρωσικής οπτικής και η αναγνώριση της γεωπολιτικής της αξίας.
Η εσωτερική ιδεολογική θεμελίωση αυτής της στάσης είναι η αίσθηση ιστορικής αδικίας, με ρίζες στον Μεσαίωνα και στους Σταυροφόρους, φτάνοντας ως τις ημέρες του Ψυχρού Πολέμου. Η Ρωσία δεν αναγνωρίζει πραγματικούς συμμάχους· αντίθετα, βασίζεται μόνο στη στρατιωτική της ισχύ. Η φράση του Τσάρου Αλέξανδρου Γ’ – «η Ρωσία έχει μόνο δύο συμμάχους: τον στρατό και το ναυτικό της» – παραμένει επίκαιρη και λειτουργεί ως κατευθυντήρια αρχή της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής.
Αυτό το σκοτεινό όραμα για τον κόσμο οδηγεί σε μια βαθιά καχυποψία απέναντι σε κάθε προσέγγιση από τη Δύση. Ακόμα και εάν ο Τραμπ προσφέρει μια διέξοδο ή ένα βήμα προσέγγισης, οι ρωσικές ελίτ θεωρούν ότι το “βαθύ κράτος” των ΗΠΑ θα σταθεί εμπόδιο σε οποιαδήποτε ουσιαστική μεταβολή.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, που ξεκίνησε την προεδρία του το 2000 με το αίτημα για σεβασμό από τις ΗΠΑ, συνεχίζει μέχρι και σήμερα να αναζητά την αναγνώριση της Ουάσιγκτον. Αυτό το στοιχείο, βαθιά ανθρώπινο και συναισθηματικό, διατρέχει τις πιο σκληρές γεωπολιτικές στρατηγικές του Κρεμλίνου. Παρά τη ρητορική, η Ρωσία εξακολουθεί να ορίζει τον εαυτό της μέσα από τον καθρέφτη της σχέσης της με τη Δύση.
