Γιατί λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά!
Κατά την 1η Απριλίου, συνηθίζεται να λέγονται καλοπροαίρετα ψέματα λόγω εθίμου.
Το περίεργο αυτό έθιμο στηρίζεται στη δοξασία ότι όποιος κοροϊδέψει τον άλλον θα έχει καλή τύχη ενώ πολλοί ταυτίζουν την ύπαρξή της στη γιορτή της «Κοροϊδίας και του Ξεγελάσματος» της ρωμαϊκής Θεάς «Bένους Aπρίλις», δηλαδή της Απριλίου Αφροδίτης, που έδινε το έναυσμα για απελευθέρωση του πνεύματος, ταυτόχρονα με την απελευθέρωση της φύσης.
Προέλευση του Εθίμου
Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες.
Από τους Κέλτες
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες. Λαός της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι Κέλτες, ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Όσο καλοί ψαράδες όμως και να ήταν, την εποχή αυτή του χρόνου τα ψάρια πιάνονται δύσκολα. Έτσι και αυτοί, όπως προστάζει ο “κώδικας δεοντολογίας” των ψαράδων όλων των εποχών, έλεγαν ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια, έγινε με το πέρασμα του χρόνου έθιμο.
Από τη Γαλλία
Η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου την Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η “1η Απριλίου”. Την χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούνταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.
Το έθιμο στην Ελλάδα
Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα.
Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο “ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή” όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα “αντίμετρα” (αλεξίκανα μέτρα). Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη “ψευδολογία” παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.
Περιστατικά
Τον προηγούμενο αιώνα, η τεχνολογία βοήθησε κάποιους να ξεγελάσουν χιλιάδες άτομα την ημέρα αυτή. Για παράδειγμα μια Αμερικάνικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο (στις αρχές του 20ού αιώνα), στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει μια μηχανή, η οποία μετέτρεπε το νερό σε κρασί. Οι μετοχές των εταιριών παρασκευής και διακίνησης οίνου, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο.
Ένα άλλο παράδειγμα μεγάλης πρωταπριλιάτικης φάρσας, είναι αυτή του δικτύου BBC το 1957. Τότε προβλήθηκε από το δίκτυο αυτό ένα ρεπορτάζ, στο οποίο Ιταλοί γεωργοί μάζευαν μακαρόνια από τα δέντρα που υποτίθεται ότι τα παράγουν. Παρόμοια ρεπορτάζ συνεχίζονται όμως μέχρι και σήμερα σχεδόν από το σύνολο των ΜΜΕ, που τις περισσότερες φορές αγγίζουν σημαντικά θέματα οικονομίας, διασκέδασης, κ.λπ.
Διάσημα πρωταπριλιάτικα αστεία
- Ο Ρίτσαρντ Νίξον κατεβαίνει υποψήφιος πρόεδρος το 1992: Ένας ραδιοφωνικός σταθμός στην Αμερική μεταδίδει την είδηση, ότι ο 79χρονος τότε Ρίτσαρντ Νίξον θα είναι υποψήφιος για την προεδρεία την ΗΠΑ. Τότε γίνεται το… «έλα να δεις» με τους ακροατές να παίρνουν τηλέφωνα, αφού το μήνυμα του Νίξον ήταν «Δεν έκανα κανένα λάθος και δεν πρόκειται να ξανακάνω». Τελικά, λίγο μετά έμαθαν ότι η φωνή ήταν μίμου και ότι ο Νίξον δεν θα ήταν υποψήφιος.
- Βρέθηκε ο τάφος και το κώνειο του Σωκράτη: Το έθιμο της Πρωταπριλιάς τίμησε και το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού το 1995! Το… made in Greece ψέμα ήθελε τον τάφο του Σωκράτη να έχει βρεθεί κοντά στην Ακρόπολη. Η εύρεση δε, συνοδεύονταν από υπολείμματα του κώνειου. Η είδηση φιλοξενήθηκε μέχρι και στα ξένα ΜΜΕ, για να αποκατασταθεί η αλήθεια λίγο αργότερα!
- Ηρθε το τέλος του κόσμου: Ίσως από τις πιο πετυχημένες πρωταπριλιάτικες φάρσες! Το Ινστιτούτο «Franklin» το 1940 ενημέρωσε ότι την επόμενη μέρα θα ερχόταν το τέλος του κόσμου. Φυσικά, έγινε αλαλούμ, ενώ λίγο μετά ο εμπνευστής της ιδέας είδε την πόρτα της εξόδου από το Ινστιτούτο.
- Χάμπουργκερ για… αριστερόχειρες: Το 1998 μια αλυσίδα γρήγορης εστίασης στην Αμερική λάνσαρε την πρώτη μέρα του Απρίλη το χάμπουργκερ για τους… αριστερόχειρες. Τι διαφορά είχε από το κλασικό χάμπουργκερ; Είχαν περιστραφεί τα υλικά κατά 180 μοίρες… Οι αριστερόχειρες έτρεξαν να απολαύσουν το χάμπουργκερ, ενώ πολλοί από αυτούς δήλωναν ότι ήταν και πιο νόστιμο από το κλασικό!
- Αλλαγή στα μαθηματικά: Ο φυσικός Marc Boslough είχε την ιδέα να κοροϊδέψει τους επιστήμονες και όχι μόνο, ανακοινώνοντας την πρόθεση της Αλαμπάμα να αλλάξει με νόμο (!) την τιμή της μαθηματικής σταθεράς «π» από 3.14159 σε 3.0, ακολουθώντας τους συμβολισμούς της Βίβλου!
