Δράσεις του Πανελλήνιου Συλλόγου Επισκεπτών Υγείας για την πρόληψη – αντιμετώπιση της καπνιστικής εξάρτησης
Πολυμέτωπη «μάχη» εναντίον πολλών παθήσεων που χαρακτηρίζονται από τους ειδικούς ως «μάστιγες» του σύγχρονου κόσμου και πλήττουν εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε παγκόσμιο επίπεδο, καλείται να δώσει σήμερα, στο «πλευρό» της σύγχρονης επιστήμης, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Επισκεπτών Υγείας (Π.Σ.Ε.Υ.)!
Ως καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας στην στήριξη των Επισκεπτών/τριών Υγείας για την υλοποίηση των προγραμμάτων Προαγωγής και Αγωγής Υγείας που αφορούν στρατηγικές υγειονομικής πρόληψης στη χώρα μας, και Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) με συνεχές και αδιάλειπτο έργο από ιδρύσεώς του, το 1985, με την ανάληψη σημαντικών δράσεων που στοχεύουν στην αποτελεσματική πρόληψη μεγάλου αριθμού σοβαρών νοσημάτων, καθώς και με τη στενή συνεργασία και επιστασία καταξιωμένων επιστημονικών φορέων διαφόρων ειδικοτήτων, ο Σύλλογος ξεκινά μια σειρά πολλαπλών προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της Ελληνικής κοινής γνώμης γύρω από αυτά τα νοσήματα.
Πρώτο βήμα στη «δύσβατη» πορεία της έγκαιρης πρόληψης, και ακρογωνιαίο λίθο της συντονισμένης αυτής προσπάθειας, αποτελεί η κοινή πρωτοβουλία και η στενή συνεργασία με έναν από τους πλέον έγκριτους υγειονομικούς φορείς της Ελλάδας, με μεγάλο επιστημονικό έργο και απεριόριστη κοινωνική προσφορά, την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία (Ε.Α.Ε.).
Η Εταιρεία, που διαδραματίζει πάντα «πρωταγωνιστικό» ρόλο σε κάθε δράση εναντίον του καρκίνου, ενώνει τις δυνάμεις της με τον Π.Σ.Ε.Υ. και στον τομέα της πρόληψης, καθώς, όπως είναι γνωστό, σύμφωνα και με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), ο καρκίνος σήμερα αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Το 2010 η νόσος αντιστοιχούσε σε 7,6 εκατομμύρια θανάτους (21% περίπου του συνόλου των θανάτων σε παγκόσμια κλίμακα), αριθμός που αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται, με περίπου 13.1 εκατομμύρια θανάτους το 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στην Ελλάδα, το 2018, οι νέες περιπτώσεις καρκίνου ήταν 67.400 και οι θάνατοι 32.888. Οι συχνότερες νεοπλασίες στον ανδρικό πληθυσμό είναι οι καρκίνοι του πνεύμονα, του προστάτη, της ουροδόχου κύστεως, του παχέος εντέρου και του ήπατος. Μεταξύ των Ελληνίδων συχνότερα εμφανίζεται ο καρκίνος του μαστού και ακολουθούν ο καρκίνος του παχέος εντέρου, του πνεύμονα, των ωοθηκών και της μήτρας.
Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του πνεύμονα, παραμένει πρώτος σε επίπτωση (9.964 άτομα, δηλαδή ποσοστό 14,8%), καθώς επίσης και σε θνησιμότητα (8.343 άτομα, δηλαδή ποσοστό 25,1%). Το κυριότερο, όμως, είναι ότι, παρά το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν καπνίσει ποτέ ή δεν έχουν εκτεθεί σε παθητικό κάπνισμα εμφανίζουν κάποια στιγμή τη νόσο, η βλαπτική συνήθεια του καπνίσματος συνδέεται με αυτήν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% όλων των περιπτώσεων.
Τα παραπάνω τόνισαν σήμερα σε συνέντευξη τύπου, με αφορμή τη σύμπραξη των δύο φορέων για την εκπόνηση προληπτικών προγραμμάτων και δράσεων κατά του καρκίνου, καθώς και τον εορτασμό της Πανελλήνιας Ημέρας Επισκέπτη Υγείας (17 Σεπτεμβρίου), η οποία για το 2019 είναι αφιερωμένη στην «Καταπολέμηση της καπνιστικής συνήθειας και των επιπτώσεών της», ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ε.Α.Ε. κ. Ευάγγελος Φιλόπουλος, η Πρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. κ. Άννα Γκρόζου, η Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ κ. Βασιλική Μπελίτση και το Μέλος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. κ. Μαρία Σακουφάκη.
Αναφερόμενος στην κοινή αυτή προσπάθεια, ο κ. Φιλόπουλος υπογράμμισε ότι η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία με ιδιαίτερη χαρά ανακοινώνει τη συνεργασία της με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Επισκεπτών Υγείας (Π.Σ.Ε.Υ) για την εκπαίδευση των μελών τους σχετικά με θέματα πρόληψης του καρκίνου, καθώς και για την έγκυρη ενημέρωση του πληθυσμού.
«Είναι πολύ σημαντικό οι λειτουργοί υγείας που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των συμπολιτών μας να είναι εφοδιασμένοι με τις πλέον σύγχρονες γνώσεις και πολιτικές για την πρόληψη του καρκίνου, μιας ασθένειας που δυστυχώς ολοένα και πιο συχνά εμφανίζεται στη χώρα μας», επεσήμανε ο κ. Φιλόπουλος.
Ειδικά ο καρκίνος του πνεύμονα, ο οποίος αποτελεί τον πρώτο «στόχο» της συνεργασίας με τον Π.Σ.Ε.Υ., στο πλαίσιο και της εφετινής αφιέρωσης της Πανελλήνιας Ημέρας Επισκέπτη Υγείας στην καταπολέμηση του καπνίσματος και των επιπτώσεών του, είναι ο πιο συχνός και ο πιο θανατηφόρος καρκίνος παγκοσμίως. Κάθε χρόνο, μάλιστα, η επίπτωσή του αυξάνεται, λόγω της μεγάλης αύξησης των καπνιστών τα τελευταία χρόνια.
Η νόσος είναι 10 φορές συχνότερη στους καπνιστές από τους μη-καπνιστές. Ο κίνδυνος αυξάνει όσο αυξάνει η ποσότητα και η διάρκεια του καπνίσματος και όσο μικρότερη είναι η ηλικία έναρξης, ενώ ελαττώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος. Παράλληλα, καθόλου αθώα δεν είναι και η καθημερινή έκθεση στο παθητικό κάπνισμα, καθώς επηρεάζει αρνητικά την αναπνευστική λειτουργία και αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την επαγγελματική έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία, ορισμένους πολυκυκλικούς υδρογονάνθρακες, αμίαντο, αρσενικό και διάφορα μέταλλα (χρώμιο, νικέλιο κ.λπ.), τη μόλυνση του περιβάλλοντος, ο κίνδυνος από την οποία αυξάνει για τους καπνιστές, το προηγούμενο θετικό ατομικό ιστορικό, καθώς και την ηλικία άνω των 65 ετών.
Με αυτά τα δεδομένα, επιβεβλημένη κρίνεται η συνεχής χάραξη στοχευμένων και αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης, μακροπρόθεσμη απόρροια των οποίων θα είναι η ανάπτυξη αντικαπνιστικής κουλτούρας, αλλά και υπηρεσιών, η αξιολόγηση των οποίων είναι δυνατό να ωφελήσει την εθνική προσπάθεια για περιορισμό του καπνίσματος και των ιδιαιτέρως βλαβερών κοινωνικών, οικονομικών, και υγειονομικών συνεπειών του.
«Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία υπόσχεται ότι θα συνδράμει με κάθε δυνατό τρόπο, και μέσω των παραρτημάτων της σε όλη τη χώρα, στο σημαντικό έργο που επιτελούν οι Επισκέπτες Υγείας για τον ελληνικό πληθυσμό», κατέληξε ο κ. Φιλόπουλος.
Από την πλευρά της, η Πρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. κ. Άννα Γκρόζου τόνισε ότι ο Πανελλήνιος Σύλλογος Επισκεπτών Υγείας, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου από το 2014, υποστηρίζει τα μέλη του τα οποία δραστηριοποιούνται στην ανάληψη του σχεδιασμού, του συντονισμού, της υλοποίησης και της αξιολόγησης παρεμβάσεων και προγραμμάτων πρόληψης, αγωγής και προαγωγής της υγείας σε Πανελλήνιο επίπεδο.
Ο διαχρονικός ρόλος και η παρουσία των Επισκεπτών/τριών Υγείας (ΕΕΥ) – από το 1932, οπότε και ιδρύθηκε η πρώτη Σχολή -, και η συμβολή τους στην προάσπιση της δημόσιας και κοινοτικής υγείας (αντιφυματικός αγώνας, εμβολιασμοί δαμαλισμού στις πόλεις και την ύπαιθρο, κατ’ οίκον επισκέψεις, με σκοπό τη βελτίωση της ατομικής και οικογενειακής υγείας κτλ), αναγνωρίστηκε επίσημα από το Υπουργείο Υγείας, το οποίο θέσπισε τη 17η Σεπτέμβρη κάθε χρόνο ως Πανελλήνια Ημέρα ΕΥ.
Λαμβάνοντας υπόψη την Υπουργική προτεραιότητα για την ανάπτυξη δράσεων και ενεργειών κοινοτικής ευαισθητοποίησης, ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη η εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας, ο Σύλλογος αποφάσισε να αναδείξει το θέμα της καταπολέμησης της καπνιστικής συνήθειας και των επιπτώσεών της στην φετινή Πανελλήνια Ημέρα ΕΥ, καθώς τα στοιχεία που προκύπτουν από τις σχετικές μελέτες είναι εντυπωσιακά.
Το κάπνισμα αποτελεί σήμερα την πιο σημαντική αιτία θανάτων και αυξημένης νοσηρότητας που μπορούν να προληφθούν, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι πνευμονοπάθειες, οι κακοήθεις νεοπλασίες και πλήθος άλλων νοσημάτων, τα οποία κοστίζουν πάνω από 3 δισεκατομμύρια Ευρώ ετησίως στην Ελληνική πολιτεία, μη συμπεριλαμβανομένου του κόστους της απώλειας παραγωγικότητας/γονιμότητας.
Η «ασθένεια» αυτή στη χώρα μας έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας, καθώς η καπνιστική συνήθεια είναι η πιο διαδεδομένη μορφή εθισμού και εξάρτησης, σε μια κοινωνία όπου, σύμφωνα με τις διαθέσιμες μελέτες, η πρώτη επαφή με τα προϊόντα καπνού γίνεται, δυστυχώς, πριν καν συμπληρωθούν τα 13 έτη ζωής, σημείωσε η κ. Γκρόζου.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ΕΥ, ως οι πλέον εξειδικευμένοι επαγγελματίες στο πεδίο της εφαρμοσμένης Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας (ΔΚΥ), με βαθιά επίγνωση, εμπεριστατωμένη γνώση και άρτια μεθοδολογική κατάρτιση των παραγόντων έναρξης, συντήρησης της καπνιστικής συμπεριφοράς και δυσκολίας διακοπής της, αλλά και της παθολογίας και των βλαβερών και δοσοεξαρτώμενων επιπτώσεων που προκαλεί το κάπνισμα και η εξάρτηση από αυτό, είναι οι πλέον κατάλληλοι και πλήρως νομοθετημένοι επαγγελματίες για να αναλάβουν δράσεις για την καταπολέμησή του.
Αναφερόμενη στις δράσεις αυτές, η Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. κ. Βασιλική Μπελίτση τόνισε ότι σε συνεδρίαση του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. αποφασίστηκε, ενδεικτικά, η ανάληψη των εξής:
· Δημιουργία σχετικού σποτ, χρονικής διάρκειας τουλάχιστον 30 δευτερολέπτων, για την αναφορά των βασικών σημείων των μηνυμάτων της εφετινής πανελλήνιας ημέρας.
· Αποστολή θεματικών δελτίων τύπου και ανάρτηση ζωντανών διαδικτυακών μεταδόσεων συνεντεύξεων, που θα αφορούν τη συμβουλευτική για την αντιμετώπιση και τη διαχείριση της καπνιστικής εξάρτησης, σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
· Υπενθύμιση της κείμενης αντικαπνιστικής νομοθεσίας αναφορικά με την ορθή και αυστηρή τήρησή της σε όλους τους εμπλεκόμενους και υπεύθυνους δημόσιων χώρων και χώρων συνάθροισης κοινού, προκειμένου να ενισχυθεί η συλλογική και ατομική δέσμευση και ευθύνη και να εντάξουν πολιτικές διακοπής του καπνίσματος στο πλαίσιο της “κοινωνικής τους ευθύνης”.
· Εκπαίδευση των ΕΕΥ της επικράτειας στη συμβουλευτική παρακίνηση, την κινητοποιητική συνέντευξη και την ανίχνευση κοινοτικών αναγκών.
· Από τις 17 Σεπτεμβρίου 2019 και έως τις 31 Μαΐου 2020 να κληθούν οι ΕΕΥ του Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα να δέχονται τους πολίτες που καπνίζουν για να τους συμβουλεύουν για τη διακοπή και τη διαχείριση της καπνιστικής εξάρτησης (κινητοποιητική συνέντευξη).
· Καταγραφή των εξατομικευμένων παρεμβάσεων και δράσεων προαγωγής υγείας /συμβουλευτικής από τους ΕΕΥ, ως νομίμων παρόχων των εν λόγω υπηρεσιών στο ΗΔΙΚΑ, με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και αδειοδοτήσεις από την αρμόδια υπηρεσία.
· Συνέχιση των δράσεων και παρεμβάσεων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του μαθητικού πληθυσμού από ΕΕΥ.
· Την ανάπτυξη «προσαρμοσμένων» τοπικών και περιφερειακών δρά-σεων/παρεμβάσεων ή /και ολοκληρωμένων προγραμμάτων, ημερίδων, θεσμικών συναντήσεων και ομιλιών.
· Τον από κοινού σχεδιασμό και την ενίσχυση εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, διαβουλεύσεων και προάσπισης δικαιωμάτων προστασίας της υγείας έναντι του καπνού με νέους, ΑμεΑ, χρονίως πάσχοντες, μετανάστες, επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες υγειονομικού ενδιαφέροντος, πολιτιστικούς συλλόγους, Τοπική Αυτοδιοίκηση κτλ.
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία υλοποίησης των δράσεων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της καπνιστικής εξάρτησης και των επιπτώσεών της, το Μέλος του Δ.Σ. του Π.Σ.Ε.Υ. κ. Μαρία Σακουφάκη επεσήμανε ότι:
· Οι εν λόγω ενδεικτικές δράσεις/παρεμβάσεις μπορούν να αναπτύσσονται σε Εθνικό επίπεδο με αποκλειστική ευθύνη των ΕΕΥ, αυτόνομα ή σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες εξειδικευμένους στην Αγωγή – Προαγωγή Υγείας /υπηρεσίες/ συλλογικότητες, και κατόπιν σχετικής ανίχνευσης και μελέτης αναγκών υγείας (evidence based health promoting programs), τηρώντας πάντα τις τυχόν προβλεπόμενες διαδικασίες εισόδου/ πρόσβασης και συνεργασίας.
· Διαθέσιμο έγκυρο υλικό (φυλλάδια, αφίσες κ.α.) δημόσιων και ιδιωτικών φορέων μπορεί να αξιοποιηθεί από τους εμπλεκόμενους ΕΕΥ. Νέο υλικό που θα προκύψει κατά τον σχεδιασμό, εφαρμογή και αποτίμηση των εν λόγω κοινοτικών δράσεων/ παρεμβάσεων και προγραμμάτων αγωγής, προαγωγής υγείας και συμβουλευτικής από τους ΕΕΥ αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του ΠΣΕΥ, ως εποπτευόμενος φορέας του ΥΥ, και μπορεί να αξιοποιηθεί κατά αποκλειστικότητα από τα μέλη του, κατόπιν εγκεκριμένου αιτήματος του. Οι ΕΕΥ που πρόκειται να υλοποιήσουν τέτοιες δράσεις/ παρεμβάσεις και προγράμματα οφείλουν να αποστείλουν τα συλλεγόμενα δεδομένα ως 10 Ιουνίου 2020 στον ΠΣΕΥ. Ο ΠΣΕΥ εντός του επόμενου διαστήματος θα διαθέσει μέσω της ιστοσελίδας του στους ενδιαφερόμενους ΕΕΥ που πρόκειται να αναπτύξουν κοινοτικές δράσεις/ παρεμβάσεις πίνακες απολογισμού, προκειμένου να υπάρξει μεθοδολογικά κατάλληλη καταγραφή δεδομένων και ομογενοποίηση τους.
· Το ΔΣ του ΠΣΕΥ μπορεί να αξιοποιήσει τους ΕΕΥ που διαθέτουν σχετική θεματική εμπειρία για τον επανασχεδιασμό και αξιολόγηση των εν λόγω κοινοτικών δράσεων/παρεμβάσεων, ενώ δεσμεύεται να κοινοποιήσει την αποτίμηση των κοινοτικών αυτών δράσεων /παρεμβάσεων και προγραμμάτων ως 15 Ιουλίου 2020 στο ΥΥ για τη χάραξη Εθνικών προτεραιοτήτων και πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης της καπνιστικής συνήθειας.
· Στο πλαίσιο εκτίμησης των αναγκών για τον σχεδιασμό δράσεων/ παρεμβάσεων και εξετάσεων προληπτικού χαρακτήρα (π.χ. σπιρομέτρηση), οι εμπλεκόμενοι ΕΕΥ μπορεί να συνεργαστούν με τακτικά εξωτερικά Πνευμονολογικά ιατρεία των δημόσιων και ιδιωτικών δομών, καθώς και να συντονίσουν και προγραμματίσουν επιτόπιους ελέγχους με τη σύσταση διεπαγγελματικών ομάδων υγείας.
· Το ΔΣ του ΠΣΕΥ προτίθεται να υποστηρίξει οποιαδήποτε πολιτική βούληση προκειμένου οι ΕΕΥ, ως νόμιμα οριζόμενοι πάροχοι υπηρεσιών ΠΦΥ και ΔΚΥ, να μπορούν να καταχωρούν πράξεις αγωγής και προαγωγής υγείας που αφορούν στους εξυπηρετούμενούς τους μέσω ΗΔΙΚΑ. Η απουσία κωδικών χρηστών για τους ΕΕΥ στο ΗΔΙΚΑ ως σήμερα επιφέρει ελλιπή καταγραφή της αγωγής και προαγωγής υγείας, μιας εγκεκριμένης μεν παροχής στο ΕΟΠΠΥ, συστηνόμενης παγκοσμίως για την αποτελεσματικότητά της στην εξοικονόμηση πόρων για τα συστήματα υγείας, αλλά και εξίσου ικανής να κοστολογηθεί και, σε περίπτωση εφαρμογής της από τους ΕΕΥ, να προσδώσει και άλλα οικονομικά κέρδη στους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς παροχών υγείας. Σχετική μέριμνα για την εκπαίδευση των ΕΕΥ μπορεί να προταθεί και υλοποιηθεί από το ΠΣΕΥ με τη συνεργασία του ΥΥ και του ΗΔΙΚΑ.
Η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης από τους/τις ΕΕΥ για την πρόληψη και αντιμετώπιση της καπνιστικής εξάρτησης στοχεύει, κυρίως, στην επίτευξη του τιθέμενου στόχου του Υπουργείου Υγείας για περιορισμό και εξάλειψη της άμεσης και έμμεσης επαφής του ατόμου με τον καπνό, της έκθεσής του στον περιβαλλοντικό καπνό, στο δικαίωμά του να προστατεύσει την υγεία του από τα σωματίδια που παράγονται από την καύση του καπνού, έναν από τους κυριότερους λόγους ασθενειών και θανάτων, που αυξάνει, παράλληλα, και τις δαπάνες των κυβερνήσεων και του κοινωνικού συνόλου παγκοσμίως, κατέληξε η κ. Σακουφάκη.
