Τιμώντας το Έπος του ’40: Οι ηθοποιοί που πολέμησαν. Αφιέρωμα στους καλλιτέχνες που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού Μετώπου
Η ανάρτηση της σελίδας, η οποία αναδημοσιεύεται, τονίζει ότι για τη φωτογραφία της ημέρας δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο πέρα από φωτογραφικό υλικό από το έπος του 1940. Οι εικόνες αυτές, τραβηγμένες από τους τότε φωτογράφους, αποτυπώνουν με μεγάλη ένταση τον αγώνα των Ελλήνων στρατιωτών ενάντια στις δυσκολίες: μέσα στα χιόνια, στις λάσπες και στο κρύο, διατηρώντας όμως ακμαίο το ηθικό τους καθώς πορεύονταν προς το μέτωπο.
Η ανάρτηση προχωρά σε μια ιστορική αποτίμηση της συμμετοχής των καλλιτεχνών. Όπως όλοι οι Έλληνες, ανεξαρτήτως επαγγέλματος, ηθοποιοί στρατεύθηκαν στον πόλεμο του 1940. Συχνά, πρόχειρα αφιερώματα αναφέρονται εντυπωσιακά σε έναν ή δύο δημοφιλείς ηθοποιούς που πολέμησαν. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πως σχεδόν το σύνολο των ηθοποιών που επέτρεπε η ηλικία τους βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης. Παρά τον χρόνο που έχει περάσει, δεν υπάρχει ακόμη ένας πλήρως ολοκληρωμένος κατάλογος όλων αυτών των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στον «ιερό αγώνα υπέρ της πατρίδος και της ελευθερίας».
Εξειδικευμένες έρευνες αναφέρουν καταλόγους βασισμένους κυρίως σε λίστα του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), ο οποίος θεωρείται ο πιο έγκυρος και περιλαμβάνει 120 ονόματα. Υπάρχει, όμως, και ένας πληρέστερος κατάλογος 156 ονομάτων, ο οποίος συντάχθηκε επίσης από τα αρχεία του ΣΕΗ, αλλά δημοσιεύτηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, τον Μάρτιο του 1941, από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Μιχαήλ Ροδά.
Στον κατάλογο του Ροδά, ο οποίος παρατίθεται με ελάχιστες τυπικές διορθώσεις, συμπεριλαμβάνονται και συγγραφείς, συνθέτες, σκηνοθέτες και καλλιτέχνες μουσικού θεάματος. Στον κατάλογο εμφανίζονται και ψευδώνυμα, όπως ο Φλερύ (πραγματικό όνομα Παπαντωνόπουλος) και ο Φέρμας (πραγματικό όνομα Χατζηανδρέου). Όταν ο Ροδάς τον δημοσίευσε, ήδη δύο ηθοποιοί είχαν θυσιαστεί για την πατρίδα.
Δύο από τους ηθοποιούς που έπεσαν στο καθήκον ήταν ο Χρήστος Μωραΐτης και ο Πάνος Παπακυριακόπουλος, γνωστός ως Ντόλης. Ο Παπακυριακόπουλος, έφεδρος λοχίας, έπεσε μαχόμενος στο Ύψωμα Σκουτάρα στις 25 Ιανουαρίου 1941. Λίγο αργότερα, ο ταλαντούχος κωμικός Δήμος Αυγείας, ο οποίος υπηρετούσε ως κληρωτός, υπέκυψε στα τραύματά του και στις κακουχίες. Παρά την ηρωική του δράση, η οποία του απέφερε παρασημοφορία, επέστρεψε βαριά τραυματισμένος στην Αθήνα και σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Συνάδελφοι διοργάνωσαν παράσταση τον Αύγουστο του 1941 για να ενισχύσουν τον ίδιο και τον επίσης τραυματία Λάμπη Μπούμπη, αλλά ο Αυγείας δεν τα κατάφερε.
Ο κατάλογος του 1941 φανερώνει ότι πολλοί αγωνίστηκαν και η προσφορά τους παραμένει άγνωστη. Ελάχιστοι ήταν οι ηθοποιοί που εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να αποφύγουν το μέτωπο, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα ότι η πλειονότητα των καλλιτεχνών υπηρέτησε το καθήκον της. Εκείνοι που έμειναν πίσω (λόγω ηλικίας ή άλλων λόγων) βρέθηκαν να προσφέρουν από τα μετόπισθεν. Με μεγάλη ταχύτητα συγκροτήθηκαν θίασοι και γράφτηκαν έργα, κυρίως επιθεωρήσεις πατριωτικού περιεχομένου. Η περίφημη επιθεώρηση «Μπράβο, Κολονέλλο» γράφτηκε μάλιστα σε τέσσερις μόλις ημέρες. Ο ηθοποιός Νίκος Μηλιάδης στην επιθεώρηση «Φινίτα λα Μιούζικα», παίζοντας τον «Τραυματία», χαιρετούσε δακρυσμένος το κοινό και τους πραγματικούς τραυματίες στις πρώτες σειρές. Ο Πέτρος Κυριακός είχε πει χαρακτηριστικά πως «δεν ήταν παραστάσεις αυτές που δίναμε, ήτανε εθνικές συγκεντρώσεις».
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις γυναίκες ηθοποιούς που προσέφεραν ως νοσοκόμες ή με συχνές επισκέψεις στα νοσοκομεία, αλλά και στη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών στις αντιστασιακές οργανώσεις.
Στα μετόπισθεν, ο Σπύρος Πατρίκιος, ως πρόεδρος του ΣΕΗ, αγωνίστηκε να παρακολουθεί τους στρατευμένους, στέλνοντας οικονομική ενίσχυση και ιδρύοντας την επιτροπή «Το Παιδί του Στρατιώτη» για τα παιδιά των πολεμιστών. Ο Πατρίκιος, σημαντικός ηθοποιός της επιθεώρησης, ήταν παντρεμένος με τη Λέλα Σταματοπούλου και πατέρας του ποιητή Τίτου Πατρίκιου.
Πίναξ ηθοποιών πολεμησάντων το 1940
Αγγελίδης Ράλλης
Αϊβαλιώτης Ροζέ Άγγελος
Ανουσάκης Ευάγγελος
Αραβαντινός Χρήστος
Αργυρίου Γιάννης
Αρμαριώτης Αντώνιος
Αυγείας Δήμος
Βακόντιος Γεώργιος
Βακόντιος Πέτρος
Βανδής Τίτος
Βάχλας Νίκος
Βερώνης Δημήτριος
Βοϊτσης Βασίλης
Βόκοβιτς Στέλιος
Βουκίδης Π.
Βρεττάκος Ρένος
Γαβαλάς-Βαλέντης Αθανάσιος
Γαβριηλίδης Απόλλων
Γαβρίλης Βασίλης
Γιαννακός Πέτρος
Γιαννούλης Νικόλαος
Γιολάσης-Βογιατζής Γεώργιος
Γκουζούλης Νίκος
Γρηγορίου Κόλλιας Γεώργιος
Δακόπουλος Κώστας
Δελαβίνιας Σταμάτης
Δεληκατερίνης Σωτήριος
Δημόπουλος
Δήμος Γεώργιος
Διανέλλος Λαυρέντης
Δόξας
Ζέρβας Αθανάσιος
Ζερβός Παντελής
Ζωγράφος Νίκος
Θάνος
Θεοφανίδης Φρίξος
Θηβαίος Νικόλαος
Θίσβιος Γιώργος
Ιακωβίδης Λαλάς
Καβαφάκης Λέανδρος
Καζαντζής Ν.
Κάκνας Π.
Καλλέργης Λυκούργος
Καλλιακούδας Κώστας
Καλογιάννης Μιχαήλ
Καμενίδης Θεόδωρος
Καμπάνης Φάνης
Καμπίτσης
Καραβασίλης
Καρέζος Γεώργιος
Καστοριάδης Ιούλιος
Κατράκης Εμμανουήλ
Κλεώπας Σταύρος
Κοντορηγόπουλος
Κοτσώλης Σ.
Κουρίστης Ηλίας
Κοψούλης
Κωνσταντάρας Λάμπρος
Κωνσταντινίδης Ν.
Κωνσταντίνου Ανδρέας
Κωτσόπουλος Θάνος
Λεμός Αδαμάντιος
Λεπενιώτης Νίκος
Λίβας Στάθης
Λυγίζος Μήτσος
Λύδης Τάσος
Μαγκλιβέρας Ευάγγελος
Μανιατάκης Κώστας
Μανιός Ευστάθιος
Μαρινάκης Γιάννης
Μαρσέλλος Θ.
Μαυράκης Λάμπρος
Μουσλάκης Ν.
Μουσούρης Σπύρος
Μπινιάρης Γκίκας
Μπίτσιος Θ.
Μπούμπης Λάμπης
Μπουντάς Χρήστος
Μυλωνάς Γ.
Μυράτ Τοτός
Μωραϊτης Ανδρέας
Μωραϊτης Τίτος
Μωραίτης Χρήστος
Νέγρης Α.
Νέζερ Αλέξανδρος
Νέζερ Τρύφων
Νικολαίδης Νίκος
Νικολόπουλος Μιχαήλ
Ντίνος Κώστας
Ντόλης Πάνος
Ντουνάκης Δημήτριος
Ντουφεξιάδης Δημήτριος
Ξαφάς Ρίζος
Οικονομίδης Κώστας
Ολύμπιος Γιώργος
Ορφανός
Παναγιωτόπουλος Τ.
Παπαγιαννόπουλος Διονύσιος
Παπαδάκης Μιχαήλ
Παππάς Κωνσταντίνος
Πάρης
Πασχαλίδης Μ.
Πριονάς Διονύσιος
Προβελέγγιος Άλκης
Προκοπίου Χ.
Ραυτόπουλος
Ρέντζος Ιωάννης
Ρέντζος Κώστας
Ρίζος
Ρόζας Ιωάννης
Ρουκουνιώτης Σωτήριος
Ρουμπέν Δημήτριος
Ρουμπέν Κωνσταντίνος
Ρουμπέν Νίκος
Ρούσσος
Σαραντόπουλος Θεόδωρος
Σαρηγιάννης Γεώργιος
Σαρηγιάννης Δήμος
Σούλης Δ.
Σοφόπουλος Γεώργιος
Σταματόπουλος
Σταυρίδης Νίκος
Σταυρόσκης
Στεφανίδης Τ.
Στολίγκας Κούλης
Συμελίδης Κώστας
Συμιριάνογλου Μ.
Τασσιάνης Α.
Τερζής Ελ.
Τζαμαριέλλος Γ.
Τζίνης Μ.
Τζιφός Γεώργιος
Τουβή Σολομών
Τριανταφύλλου Δ.
Τρωγαδής Κώστας
Τρωίζος Ερμής
Τσαγανέας Χρήστος
Τσολακίδης
Τσουμπρής Πέτρος
Φαρμάκης Τίτος
Φέρμας Νίκος
Φλερύ Ιωάννης
Φραγκονικολόπουλος Π.
Φράγκος Σ.
Φραντζής Νικόλαος
Φωτεινιάς Ν.
Χαλκιόπουλος Ιωάννης
Χαλκιόπουλος Σωτήριος
Χαραλαμπίδης Μιχαήλ
Χατζηδάκης Ι.
Χοντρομήτρος Β.
Χρέλλιας Ρολάνδος
Χριστογιαννόπουλος Λιάκος
Χρυσοστομίδης Αρίστος
Χρυσοστομίδης Κ.
Χρυσοστομίδης Σταμάτιος
